đi như một con người.
Tiếng chân của đoàn tù lần lần như đã nhịp nhàng.
Hai đoàn người bắt đầu giáp mối nhau. Dân chiến nạn phải đi về các làng
mạc xa. Nhà ga đã sụp đổ sau trận mưa bom nên họ còn phải đi bộ thêm
một đoạn đường dài. Một vài thường dân mang băng tay có chữ SA làm
nhiệm vụ hướng dẫn. Phụ nữ dường như chỉ còn lê bước trong khi trẻ con
kêu khóc vang rần. Riêng đàn ông thì lẳng lặng nhìn sững về phía trước.
Một tù nhân người Ba Lan phía sau Lewinsky nói nhỏ:
- Cũng giống như lúc tụi này chạy trốn khỏi Warsaw.
Một người tù Bỉ nói tiếp theo:
- Thì cũng như chúng tôi chay khỏi Liége.
- Có khác gì cảnh dân chúng di tản khỏi Ba Lê.
- Không. Thảm hại hơn chớ. Thảm hại hơn nhiều. Họ rượt đuổi chúng ta
một cách tàn tệ.
Tuy thế, dường như chẳng có chút thù hận nào trong giọng nói của những
người tù. Cũng không oán ghét. Phụ nữ và trẻ con ở đâu cũng giống nhau,
và gần như là quy lệ: người vô tội thường gặp thảm cảnh hơn những kẻ gây
nên tội. Trong số dân tị nạn mệt mỏi khốn khổ này chắc chắn có lắm người
chưa hề cố ý làm điều ác và cũng chẳng bao giờ làm bất cứ gì để vượt ra
ngoài mệnh số. Đó không phải là cảm tưởng của tù nhân. Họ đang nghĩ tới
một cái gì khác hơn đôi chút. Cảm tưởng của họ không liên quan gì tới cá
nhân. Cũng không dính líu gì tới thành phố hay liên hệ gì tới đất nước. Điều
họ đang nghĩ gần giống như cảm tưởng của một nền công lý vĩ đại vô tư
chợt giáng hiện ngay lúc hai đoàn người vượt ngược qua nhau. Một tội ác
thế giới đã xảy ra và hầu như sắp sửa thành công, luật pháp của nhân loại bị
