trong nước khiến ông lãnh đạm xa lánh công danh phú quý, mơ tưởng một
cảnh trong lành hơn.
- Trái nghề : Coi « công vụ nghiệp binh » là nỗi bất đắt chí. Tình cảm
trỗi dậy tìm một lối thoát, kéo ông quay về với bản chất chính. Không đạt
được ý nguyện, triết lý duy hận nổi lên, bất bình với « mệnh trời ».
- Thời cuộc rối ren làm thương tổn đến luân lý ngũ thường của Nguyễn
Gia Thiều : Muốn vượt lên trên tâm lý tư kỷ thấp hèn của người đời. Cố trì
trị giữ nhân cách. Những sự trạng : quan lại bợ đỡ, khoa cử rối nát, các điều
phi đạo của kiêu binh, hành động tàn nhẫn của các đảng phái nơi cung điện
gây cho ông tư tưởng bi quan. Thiên chức hiển nho thôi thúc ông cần cứu
vãn lấy tình thế.
- Hoài bão đắc dụng : Tin vào sở năng, hy vọng có được quyền hành
để hàn gắn thời bệnh. Sự ngăn cách giữa chúa Trịnh và ông làm niềm tin
tưởng giảm sút dần. Rồi sự bất bình hiện lên. Nhưng quan năng sáng suốt
giúp ông nhớ tới hoàn cảnh mình, trong không gian thời gian ấy, tư tưởng
đầu hàng xâm chiếm tâm hồn tác giả. Ông đành khoanh tay trong sự tàn
vong của giới nho sĩ lạc thời. Và cuối cùng giáo lý « trung quân » kêu gọi
tác giả quay đầu trở về…
3) Kết-luận : Giữa tác phẩm và tác giả cùng những việc xảy ra trong
thời đại ấy có mối liên quan chặt chẽ. Tâm sự ông chứa đựng nhiều trạng
thái mâu thuẫn : a) Tâm lý tự tôn của quý tộc xung đột với sự tiếp nhận ân
huệ người trên cấp dưỡng. b) Sở cầu muốn đắc dụng tranh chấp với nhân
sinh quan « tránh đời ». Ảnh hưởng Phật giáo bắt đầu tác động.
B. BÀI LÀM
1) Mở bài : Về thi phẩm « Cung Oán Ngâm Khúc » xưa nay có nhiều
người vẫn băn khoăn, không rõ động cơ nào thúc đẩy Nguyễn Gia Thiều làm
ra áng thơ đó. Người thì đánh một dấu hỏi, rồi bỏ suôi. Người thì lập thuyết
rằng : « tác giả có lòng nhân đạo, chia sẻ nỗi đau thương với cung nữ hẩm
phận ». Thực ra, cái then chốt của vấn đề đã lẩn chìm vào, không nổi ngay
