hỏi chính xác nói trên và chỉ ra trong hướng nào ta có thể bắt đầu cả
một nghiên cứu về các vấn đề liên quan. Chúng ta cũng sẽ thấy mình
bị dắt đến những vấn đề mới nào: Một số vấn đề liên quan đến một
hình thức thường gặp của đạo đức hợp đồng, tức là: Cách mà quyền về
đồ vật
(droit réel), trong thời đại chúng ta, vẫn còn gắn chặt với
quyền về người
(droit personnel); một số vấn đề khác liên quan đến
các hình thức và các ý tưởng vẫn luôn chi phối, ít ra là một phần, sự
trao đổi và hiện nay vẫn thay thế một phần khái niệm lợi ích cá nhân.
Như vậy, chúng tôi sẽ đạt đến hai mục đích. Một mặt, chúng tôi
sẽ đi đến những kết luận có thể gọi là khảo cổ học về bản chất của các
giao dịch của con người trong các xã hội thuộc thời đại chúng ta hay
ngay trước đó. Chứng tôi sẽ miêu tả các hiện tượng trao đổi và hợp
đồng trong các xã hội không phải không có thị trường kinh tế như
người ta vẫn quả quyết, - vì thị trường là một hiện tượng của con
người, theo chúng tôi không xa lạ với bất cứ xã hội nào được biết đến,
- nhưng chế độ trao đổi của các xã hội nói trên là khác với chế độ trao
đổi của chúng ta. Chúng ta sẽ thấy ở đó thị trường trước khi có các
thương gia và trước khi họ phát minh ra tiền tệ theo đúng nghĩa, phát
minh chính của họ; thị trường đã vận hành như thế nào trước khi tìm
ra các hình thức (Xêmit
, cổ Hy Lạp
(hellénique), Hy Lạp hóa
(hellénistique) và Roma [hay La Mã]) của hợp đồng và việc bán
(vente) cũng như của tiền tệ có ghi giá. Chúng ta sẽ thấy đạo đức và
kinh tế tác động trong các giao dịch này.
Và vì chúng tôi sẽ nhận thấy rằng nền đạo đức và nền kinh tế đó
còn vận hành trong các xã hội hiện nay một cách liên tục và có thể nói
một cách ngấm ngầm, vì chúng tôi tin là đã tìm thấy ở đây một trong
những nền tảng vững chắc của con người trên đó các xã hội của chúng
ta đã được xây dựng, chúng tôi có thể từ đó suy ra vài kết luận đạo
đức về vài vấn đề mà sự khủng hoảng của luật pháp và kinh tế của
