CHƯƠNG BỐN
KẾT LUẬN
I - KẾT LUẬN VỀ LUÂN LÝ
Ta có thể mở rộng các nhận xét này sang các xã hội chúng ta [tức
của phương Tây - ND].
Một phần đáng kể của luân lý và đời sống của chúng ta vẫn luôn
ở trong chính bầu không khí này của sự biếu tặng, sự bó buộc và sự tự
do trộn lẫn với nhau. May thay, mọi sự đều còn chưa hoàn toàn bị sắp
loại theo các từ mua và bán. Các đồ vật còn có một giá trị tình cảm
ngoài giá trị tính thành tiền của chúng, nếu thực sự có những giá trị chỉ
thuộc loại này. Chúng ta không phải chỉ có một luân lý của thương
nhân không thôi. Chúng ta còn có những người và những giai cấp giữ
được các phong tục của thời xưa và tất cả chúng ta vẫn còn tuân theo
các phong tục đó, ít ra vào vài thời kỳ trong năm hay vào vài dịp.
Việc không đáp tặng vẫn còn làm cho người nhận quà thành thấp
kém, nhất là khi anh ta nhận quà nhưng lại hoàn toàn không có ý định
đáp tặng. Chúng tôi không ra khỏi phạm vi của Đức, khi nhắc đến tiểu
luận kỳ lạ của Emerson, cuốn On Gifts and Presents (Về quà tặng và
tặng phẩm)
. Sự còn có thể xúc phạm người nhận nó
, và mọi nỗ lực
của luân lý chúng ta đều nhắm đến việc hủy bỏ sự bảo trợ vô ý thức và
lăng nhục của người “làm bố thí” giàu có.
Ta phải mời lại người đã mời mình, cũng như phải tỏ ra lịch thiệp
với người đã lịch thiệp với mình. Ta thấy ở đây, qua sự kiện, dấu vết
của nền móng truyền thống cổ sơ, dấu vết của các potlatch cao quý cổ
