thị trường. Do đó một số nhà kinh tế lỗi lạc, các thủ lĩnh công nghiệp
(ông Pybus, ngài Lynden Macassey) hô hào các xí nghiệp phải tự tổ
chức các quỹ thất nghiệp cho ngành nghề, phải tự mình chịu hy sinh.
Tóm lại, họ muốn rằng tổn phí để bảo đảm an toàn cho công nhân, để
bảo vệ công nhân trước nạn thiếu việc làm, phải được tính trong các
chi phí chung của mỗi ngành công nghiệp.
Theo chúng tôi, tất cả nền đạo đức và tất cả pháp chế đó tương
ứng với sự trở về với luật, chứ không phải với một sự rối loạn
. Một
mặt, ta thấy đạo đức nghề nghiệp và luật phường hội xuất hiện và
thâm nhập vào thực tế. Các quỹ đền bù, các hội tương tế, mà các nhóm
công nghiệp lập ra vì phúc lợi của một ngành nghề nào đó, không có
một sai sót nào, trước mắt của đạo đức thuần túy, ngoại trừ điểm này:
sự quản lý chúng là hoàn toàn do giới chủ đảm nhận. Hơn nữa, đó là
hoạt động của các nhóm: nhà nước, các đô thị, các cơ quan cứu trợ
công cộng, các quỹ hưu trí và tiết kiệm, các hội tương tế, giới chủ,
công nhân viên; tất cả đều liên kết với nhau, chẳng hạn như trong pháp
chế xã hội của Đức, của vùng Alsace-Lorraine; và nay mai trong bảo
hiểm xã hội của Pháp, tất cả các thành phần nói trên cũng sẽ liên kết
với nhau như thế. Vậy thì, chúng ta đang trở về với một thứ đạo đức
của các nhóm.
Mặt khác, chính các cá nhân mà nhà nước và các phân nhóm
(sous-groupe) của nhà nước muốn chăm lo. Xã hội muốn tìm lại tế bào
xã hội. Nó tìm kiếm và đặt cá nhân vào trong một trạng thái tinh thần
kỳ lạ, trong đó ý thức về các quyền mà mình có trộn lẫn với các ý thức
khác thuần khiết hơn: về lòng từ thiện, về “dịch vụ xã hội”, về đoàn
kết. Các đề tài về biếu tặng, về sự tự do và sự bắt buộc phải biếu tặng,
đề tài về sự hào phóng và về lợi ích mà ta có được khi biếu tặng, tất cả
các đề tài đó trở lại với chúng ta, vì một chủ đề chính yếu bị quên đi
quá lâu nay lại hiện ra.
