vẫn còn có quyền lực ma thuật và vẫn còn gắn liền với thị tộc hay với
cá nhân
; các hoạt động kinh tế khác nhau, chẳng hạn chợ búa, có rất
nhiều nghi thức và huyền thoại; chúng vẫn giữ tính cách lễ nghi, bắt
buộc, hiệu quả
; chúng còn chứa đầy các nghi thức và luật lệ. Về điểm
này, chúng tôi đã trả lời câu hỏi mà Durkheim đã đặt ra về nguồn gốc
tôn giáo của khái niệm giá trị kinh tế
. Các sự kiện này cũng trả lời
cho rất nhiều câu hỏi liên quan đến các hình thức và các lý do của điều
mà ta gọi rất thiếu chính xác là trao đổi, “đổi chác” (troc), permutatio
các đồ vật có ích mà, nối gót những người Latin thận trọng (chính họ
đã theo sau Aristote)
, môn kinh tế lịch sử đã xem là nguồn gốc của sự
phân công lao động. Chính một cái gì đó khác hơn là cái có ích lưu
thông trong các xã hội thuộc đủ mọi loại đó mà phần lớn đã được biết
khá rõ. Các thị tộc, các lứa tuổi và, tổng quát hơn, các giới tính - do
nhiều quan hệ mà các tiếp xúc tạo ra - ở trong một trạng thái kinh tế
sôi động liên miên và bản thân sự kích thích đó là không tầm thường
chút nào; nó ít tầm thường hơn nhiều so với các sự bán mua của chúng
ta, so với sự cho thuê dịch vụ hay mua bán chứng khoán của chúng ta.
Tuy nhiên, ta còn có thể đi xa hơn nữa so với những gì mà chúng
ta đã làm được cho đến bây giờ. Ta có thể làm tan ra, nhào trộn, tô
màu và định nghĩa khác đi các khái niệm chính mà chúng ta đã dùng.
Bản thân các từ mà chúng ta đã sử dụng - như quà tặng, tặng phẩm,
món quà - cũng không hoàn toàn chính xác. Nhưng chúng ta không
tìm được các từ nào khác, thế thôi. Các ý niệm về luật và kinh tế mà
chúng ta thích đối lập với nhau như: tự do và bắt buộc; hào phóng,
rộng rãi, xa xỉ và tiết kiệm, vụ lợi, hữu ích, có lẽ chúng ta nên bỏ
chúng vào lò nung. Chúng ta chỉ có thể đưa ra các chỉ dẫn về đề tài
này: chẳng hạn chúng ta hãy chọn quần đảo Trobriand
. Còn có một
khái niệm phức tạp tạo hứng khởi cho tất cả các hành động kinh tế mà
chúng ta đã mô tả; và khái niệm đó không phải là sự cung ứng
(prestation) thuần túy tự do và thuần túy không có lý do (gratuit), cũng
