con người đã là cái gì khác; và chỉ cách đây không lâu nó mới là một
bộ máy ôm đồm thêm cả một máy tính.
Cũng may là chúng ta còn chưa đạt đến sự tính toán vụ lợi, liên
miên và lạnh lùng. Chúng ta hãy phân tích sâu và dựa trên thống kê -
như Maurice Halswachs đã làm khi nghiên cứu các giai cấp công nhân
- sự tiêu dùng và tiêu xài của chúng ta, những người phương Tây
thuộc các giai cấp trung lưu. Chúng ta thỏa mãn bao nhiêu nhu cầu?
Và bao nhiêu nhu cầu mà chúng ta không thỏa mãn được, không nhắm
đến cái lợi ích như là mục đích cuối cùng? Còn người giàu thì chi bao
nhiêu và có thể chi bao nhiêu từ thu nhập của mình cho lợi ích bản
thân? Phải chăng các tiêu xài để mua đồ xa xỉ, mua đồ mỹ thuật, thuê
người phục vụ hay do sự điên loạn, làm cho ông ta giống với các nhà
quý tộc thời xưa hay giống với các thủ lĩnh “dã man” mà chúng ta đã
miêu tả tập tục?
Có phải như thế là tốt? Đó là một câu hỏi khác. Có lẽ nên có các
cách tiêu xài và trao đổi khác hơn là tiêu xài thuần túy. Tuy nhiên, theo
ý chúng tôi, không phải trong sự tính toán các nhu cầu cá nhân mà ta
sẽ tìm ra phương pháp cho một nền kinh tế tốt nhất. Ngay cả trong
chừng mực chúng ta muốn phát triển tài sản của bản thân, chúng ta
phải vẫn là, tôi tin như thế, cái gì khác hơn là các nhà tài chính thuần
túy, nhưng vẫn trở thành các nhà kế toán và quản lý giỏi nhất. Sự theo
đuổi thô bạo các mục đích của cá nhân là có hại cho các mục đích và
nền hòa bình của toàn thể, cho nhịp độ lao động và cho các niềm vui
của cá nhân, và - do tác động ngược lại - cho chính bản thân cá nhân.
Như chúng ta vừa thấy, những bộ phận quan trọng, những hiệp
hội của chính các xí nghiệp tư bản của chúng ta, tìm cách, như là
những nhóm, làm cho các nhân viên của họ - cũng như là những nhóm
- gắn bó với họ. Mặt khác, tất cả các nhóm nghiệp đoàn, của giới chủ
cũng như của những người làm công ăn lương, đều có tham vọng bảo
vệ và đại diện cho quyền lợi chung với cùng nhiệt tình như đối với
quyền lợi riêng của những người gia nhập nghiệp đoàn hay của các
