chúng. Chúng tôi cũng thế, chúng tôi thấy được các cơ thể và các phản
ứng của các cơ thể này mà ý tưởng và tình cảm thông thường là các
giải thích và, hiếm hoi hơn, các động cơ. Nguyên lý và cứu cánh của
xã hội học là nhìn thấy toàn bộ nhóm và toàn bộ ứng xử của nó.
Chúng tôi không có thời gian - nếu có, thì chắc sẽ nới rộng không
đúng phép một đề tài giới hạn - để thử xét qua ngay bây giờ chỗ sâu
kín về hình thái học của tất cả các sự kiện mà chúng tôi đã chỉ ra. Tuy
nhiên có lẽ cũng hữu ích nếu chỉ ra, chí ít như là ví dụ cho phương
pháp mà chúng tôi muốn theo, trên con đường nào chúng tôi sẽ tiếp
tục nghiên cứu này.
Tất cả các xã hội mà chúng tôi đã miêu tả trên đây, trừ các xã hội
Âu Châu, đều là những xã hội bị chia thành nhiều bộ phận (segmenté).
Ngay cả các xã hội Ấn-Âu - như xã hội La Mã trước khi ban hành bộ
luật Mười hai Bảng
, các xã hội Germany còn muộn hơn rất nhiều,
cho đến khi soạn ra Edda, xã hội Ireland cho đến khi soạn ra thư tịch
chính yếu - vẫn còn được xây dựng trên các thị tộc và ít ra trên các đại
gia đình ít nhiều vẫn còn chưa bị phân chia (indivis) ở bên trong và ít
nhiều bị cô lập với nhau ở bên ngoài. Tất cả các xã hội này còn, hay
đã, cách xa sự thống nhất hóa của chúng ta và cách xa sự thống nhất
mà một số sử gia kém cỏi cho rằng chúng đã đạt đến. Mặt khác, ở bên
trong các nhóm này, các cá nhân, ngay cả rất già nua, cũng ít buồn bã,
ít đạo mạo, ít bủn xỉn và ít ích kỷ hơn chúng ta; ít ra là ngoài mặt họ
hào phóng, thích biếu tặng hơn chúng ta. Trong suốt một thời gian
đáng kể và trong rất nhiều xã hội, khi - trong các lễ hội bộ lạc, trong
các cuộc lễ của các thị tộc đối đầu với nhau và của các gia đình liên
minh với nhau hay thụ pháp lẫn nhau - các nhóm đến thăm nhau và
ngay cả khi, trong các xã hội tiên tiến hơn - khi “phép tắc hiếu khách”
(loi d’hospitalité) đã phát triển phép tắc về tình bằng hữu và về hợp
đồng với các thần linh, đến bảo đảm cho sự “hòa bình” của các “chợ”
và các đô thị, con người đã tiếp xúc với nhau trong một trạng thái tinh
thần lạ lùng: vừa lo sợ, thù địch và vừa hào phóng quá mức; trạng thái
