trong đó nhóm tự thể hiện. Do đó, vì một mặt có tính biểu tượng và
mặt kia (theo định nghĩa) thể hiện một hệ thống khác với hệ thống của
nhóm, các ứng xử tâm bệnh học cá nhân dĩ nhiên và nhất thiết phải
cung cấp cho mỗi xã hội một thứ tương đương, bị giảm đi đến hai lần
(bởi vì vừa là cá nhân và vừa là bệnh tật), của các hệ biểu tượng khác
với hệ biểu tượng của chính nó, nhưng vẫn mơ hồ gợi ra các hình thức
bình thường và được thực hiện ở mức độ tập thể.
Ta có thể còn đi xa hơn nữa. Lĩnh vực của cái bệnh tật (le
pathologique) không bao giờ lẫn lộn với lĩnh vực của cái cá nhân, vì
các loại hình khác nhau của các rối loạn được sắp xếp thành nhiều
loại, chấp nhận một sự xếp loại và vì các hình thức chiếm ưu thế biến
đổi tùy theo các xã hội, và tùy theo thời điểm lịch sử của cùng một xã
hội. Sự giản quy
(réduction) cái xã hội vào cái tâm lý, mà vài người
đã thử làm qua trung gian của tâm bệnh học, có lẽ còn là một ảo tưởng
lớn hơn cả những gì mà chúng ta đã chấp nhận cho đến bây giờ, nếu
người ta phải thừa nhận rằng mỗi xã hội có các hình thái rối loạn tâm
thần đặc thù của nó và các rối loạn tâm thần đó, ít hơn so với các hình
thức bình thường, không biến thiên theo một trình tự tập thể chịu sự
tác động của chính sự ngoại lệ.
Trong luận văn của Mauss về ma thuật mà chúng tôi sẽ trở lại ở
dưới đây (cần phải xét đến ngày nó được viết để có thể xét đoán với sự
công bằng), Mauss ghi nhận rằng, nếu “sự giả vờ của nhà ma thuật là
cùng cấp độ với sự giả vờ mà ta nhận thấy trong các trạng thái rối loạn
thần kinh (névrose)”, thì cũng không kém phần đúng là các loại người
trong đó các thầy phù thủy được tuyển chọn (tức “những người tàn tật,
hôn mê xuất thần (extatique), thường bị kích động (nerveux) và diễn
trò rong”), “thực ra hình thành các giai cấp xã hội”. Và ông viết thêm:
“Điều tạo cho họ những tính năng ma thuật, không phải là tính cách
thể lực cá nhân của họ cũng như thái độ của xã hội đối với tất cả bọn
