hội học có thể, cũng như nơi Durkheim, đã được trình bày một cách
thiếu thận trọng: Bởi vì, trong tham luận về Các quan hệ giữa tâm lý
học và xã hội học, Mauss vẫn tưởng có thể soạn ra một lý thuyết xã
hội học về hệ biểu tượng, trong khi rõ ràng là phải tìm một nguồn gốc
biểu tượng của xã hội. Càng từ chối thẩm quyền của tâm lý học trên
mọi cấp độ của đời sống tâm thần, chúng ta sẽ càng phải thừa nhận
tâm lý học như là khoa học (cùng với sinh học) có khả năng giải trình
về nguồn gốc của các chức năng cơ bản. Cũng không kém phần rõ
ràng là tất cả các ảo tưởng hiện nay gắn liền với khái niệm “nhân cách
phương thức” (personnalité modale)
hay “tính dân tộc”, với các vòng
luẩn quẩn phát xuất từ khái niệm này, đều gắn liền với niềm tin rằng tự
bản thân nó tính cá nhân có tính biểu tượng, trong khi, như Mauss đã
báo cho chúng ta biết (và ngoại trừ các hiện tượng tâm-bệnh học), tính
cá nhân chỉ cung cấp nguyên liệu, hay các yếu tố, của một hệ biểu
tượng - như chúng ta đã thấy trên đây - không bao giờ có thể được
hoàn thành, ngay cả trên bình diện nhóm. Trên bình diện của cái bình
thường cũng như của cái bệnh lý, sự nới rộng các phương pháp và các
cách làm của phân tâm học đến đời sống tâm lý cá nhân vì vậy không
thể ấn định hình ảnh của cấu trúc xã hội, nhờ một lối đi tắt kỳ diệu có
thể cho phép dân tộc học tự tránh chính bản thân.
Đời sống tâm lý cá nhân không phản ảnh nhóm; nó lại càng
không tiền tạo (préformer) nhóm. Ta sẽ chính đáng hóa rất đủ giá trị
và tầm quan trọng của các nghiên cứu ngày nay đang tiến hành trong
hướng này khi thừa nhận rằng tâm lý cá nhân bổ sung cho nhóm. Tính
bổ sung này giữa đời sống tâm lý cá nhân và cấu trúc xã hội là nền
tảng của sự hợp tác mà Mauss đòi hỏi, được thực hiện giữa dân tộc
học và tâm lý học; nhưng sự hợp tác đó chỉ có giá trị nếu dân tộc học
tiếp tục đòi, để miêu tả và phân tích khách quan các tập tục và các
định chế, một vị trí mà sự đào sâu các tác động khách quan có thể
