lý có thể làm cho nó quên rằng (với nguy cơ hủy bỏ thành quả của các
nỗ lực của nó) các đối tượng nói trên phát xuất từ nó, và quên rằng sự
phân tích chúng, nếu được tiến hành một cách khách quan nhất, không
thể không lại đặt chúng vào trong tính chủ thể.
•••
Nhà dân tộc chí, lao mình vào công việc đồng nhất hóa này, luôn
bị rình mò bởi rủi ro bi thảm là trở thành nạn nhân của một sự ngộ
nhận; tức là tình huống trong đó sự nhận thức chủ quan mà ông ta đạt
tới không có một điểm chung nào cùng với nhận thức của dân bản địa,
ở bên ngoài chính sự chủ quan của ông ta. Khó khăn đó là không giải
quyết được, vì các tính chủ thể, theo giả định, là không thể so sánh và
không thể diễn đạt, nếu sự đối lập giữa tôi và tha nhân không thể được
khắc phục trên một lĩnh vực cũng là nơi mà cái khách quan và cái chủ
quan gặp nhau, chúng tôi muốn nói đến vô thức. Một mặt, quả thực,
các quy luật về sự hoạt động vô thức luôn ở ngoài sự nhận thức chủ
quan (chúng ta có thể ý thức điều đó, nhưng như là đối tượng); mặt
khác, tuy nhiên, chính các quy luật đó tác định (déterminer) các dạng
thức của nhận thức đó.
Do đó, ta không ngạc nhiên khi thấy Mauss, do ý thức sâu sắc
được sự cần thiết của sự hợp tác giữa xã hội học và tâm lý học, bao
giờ cũng nhờ đến vô thức cung cấp tính cách chung và đặc loại của
các sự kiện xã hội: “Trong ma thuật cũng như trong tôn giáo và ngữ
học, chính những ý tưởng vô thức tác động.” Và trong cùng luận văn
về ma thuật có câu vừa trích dẫn, ta tham dự vào một nỗ lực, đã đành
còn do dự, nhằm trình bày các vấn đề dân tộc học bằng cách khác hơn
là nhờ đến các “phạm trù cứng nhắc và trừu tượng của ngôn ngữ và lý
năng
(raison) của chúng ta”, bằng từ ngữ của tâm lý học không duy
trí (non intellectualiste)” xa lạ với các “tri năng (entendement) của
những người châu Âu trưởng thành”, trong đó có lẽ sẽ rất sai lầm nếu
ta nhận biết một sự đồng ý trước với thuyết tiền-logic của Lévy-Bruhl,
