mà Mauss đã không bao giờ chấp nhận. Đúng hơn phải tìm ý nghĩa
của nỗ lực đó trong sự kiện Mauss tìm cách, khi bàn về khái niệm
mana [sức mạnh tâm linh, siêu nhiên - ND], đạt đến một thứ “chiều
thứ tư” của tinh thần, một bình diện trên đó các khái niệm “phạm trù
vô thức” và “phạm trù tư tưởng tập thể” hòa vào nhau.
Mauss đã thấy đúng khi, ngay từ năm 1902, ông nhận xét rằng
“tóm lại, ngay khi chúng ta đạt đến sự hình dung các đặc tính ma
thuật, chúng ta đứng trước các hiện tượng tương tự như các hiện tượng
ngôn ngữ”. Bởi vì chính ngữ học, và đặc biệt ngữ học cấu trúc đã làm
cho chúng ta quen với ý tưởng cho rằng các hiện tượng quan trọng
nhất của đời sống tinh thần, tức là các hiện tượng “điều kiện hóa”
(conditionner) đời sống tinh thần và tác định các hình thức tổng quát
nhất của nó, ở vào tầng của tư duy vô thức. Như vậy, vô thức là yếu tố
trung gian giữa tôi và tha nhân. Khi đi sâu vào các dữ kiện của nó,
chúng ta không tự nối dài, nếu ta có thể nói như thế, trong hướng của
bản thân chúng ta: Chúng ta đạt đến một bình diện mà dường như
chúng ta không thấy xa lạ bởi vì nó chứa cái tôi bí ẩn nhất của chúng
ta; nhưng (bình thường hơn rất nhiều) bởi vì, dù không bắt chúng ta
phải ra khỏi bản thân chúng ta, nó khiến chúng ta ở vào thế trùng hợp
với các hình thức hoạt động vừa là chúng ta vừa là những người khác,
điều kiện của tất cả các đời sống tâm thần của tất cả mọi con người và
của tất cả mọi thời đại. Như vậy, sự nhận thức (chỉ có thể là khách
quan) các hình thức vô thức của hoạt động tinh thần; tuy vậy, vẫn dẫn
đến sự chủ thể hóa; vì rằng rốt cuộc, chính thao tác thuộc cùng loại
hình, trong phân tâm học, cho phép chinh phục lại trong chính chúng
ta cái bản ngã xa lạ nhất của mình và, trong điều tra dân tộc học làm
cho chúng ta đạt đến tha nhân xa lạ nhất trong các tha nhân như là một
cái chúng ta khác. Trong cả hai trường hợp, cùng một vấn đề được đặt
ra, đó là vấn đề truyền thông được tìm kiếm, khi thì giữa một cái tôi
chủ quan và một cái tôi được khách thể hóa, khi thì giữa một cái tôi
