này (không may, nơi Mauss, vẫn ở dạng phác thảo) có thể so sánh tốt
nhất với sự phát hiện phân tích tổ hợp (analyse combinatoire) đối với
tư tưởng toán học hiện đại. Việc Mauss không bao giờ tiến hành khai
thác phát hiện của mình và vì vậy đã thúc đẩy một cách vô thức
Malinowski (mà, dù hoàn toàn không tỏ ra bất công đối với ông, ta có
thể đánh giá là một nhà quan sát giỏi hơn là một lý thuyết gia giỏi)
một mình lao vào việc xây dựng hệ thống tương ứng, dựa trên chính
các sự kiện và các kết luận tương tự mà Malinowski đã tự riêng mình
đạt đến, là một trong những bất hạnh lớn của nền dân tộc học đương
đại.
Thật khó biết trong hướng nào Mauss có thể đã khai triển chủ
thuyết của ông, nếu ông đã bỏ công sức ra làm. Điều lý thú chính yếu
của La Notion de Personne (Khái niệm ngôi vị), một trong các tác
phẩm sau cùng của ông [...] không phải ở trong sự lý luận mà ta có thể
nhận thấy là hời hợt và đôi khi cẩu thả, mà là ở trong xu hướng rõ ràng
muốn nới rộng đến cấp độ (ordre) lịch đại một kỹ thuật hoán vị mà
LVBT có phần quan niệm tùy theo các hiện tượng đồng đại. Dù thế nào
đi nữa, Mauss chắc là đã gặp một số khó khăn khi đẩy xa hơn nữa việc
lập ra hệ thống, chúng ta sẽ thấy tại sao trong lát nữa. Nhưng chắc ông
sẽ không cho nó hình thức hồi quy (régressif) mà nó đã nhận từ
Malinowski. Đối với nhà nhân học này, khái niệm chức năng biến đổi
trong hướng của một thứ chủ nghĩa kinh nghiệm ngây thơ, để không
chỉ cái gì khác hơn là sự phục vụ thực tiễn mà các tập tục và các định
chế làm cho xã hội, trái với quan niệm Mauss vốn noi theo cách làm
của đại số học, tức là cho rằng nếu ta nhận thức được các giá trị xã hội
chính là vì chúng tùy thuộc lẫn nhau. Trong khi Mauss xét các quan hệ
bền lâu giữa các hiện tượng, trong đó chúng được giải thích, thì
Malinowski chỉ tự hỏi chúng dùng làm gì, để tìm cho chúng một sự
biện minh. Cách đặt vấn đề này hủy bỏ tất cả các tiến bộ trước đó, vì
rằng nó lại đưa vào một lô những định đề không có giá trị khoa học.
