Việc đặt vấn đề như Mauss đã làm là cách duy nhất, trái lại, được
các phát triển mới nhất của các khoa học xã hội chứng thực; các phát
triển này cho phép ta hy vọng là chúng sẽ được toán hóa từ từ. Trong
một số lĩnh vực chính yếu, như lĩnh vực thân tộc, sự tương tự với ngôn
ngữ, được Mauss khẳng định mạnh mẽ, đã có thể cho phép phát hiện,
trong bất cứ loại hình xã hội nào, các quy tắc chính xác chi phối sự
hình thành của những chu trình hỗ tương mà từ nay ta biết được các
quy luật cơ học, cho phép sử dụng lý luận suy diễn trong một lĩnh vực
trước đây dường như hoàn toàn không theo bất cứ quy luật nào. Mặt
khác, khi liên kết ngày càng mật thiết với ngữ học, để một ngày nào
đó tạo ra với ngữ học một khoa học rộng lớn về truyền thông, ngành
nhân học xã hội có thể hy vọng hưởng được những viễn tượng bao la
mở ra cho chính ngữ học trong việc nghiên cứu các hiện tượng truyền
thông
. Ngay bây giờ, chúng ta biết rằng một số lớn vấn đề dân tộc
học và xã hội học, hoặc trên bình diện hình thái học, hoặc ngay cả trên
bình diện nghệ thuật và tôn giáo, chỉ chờ đợi ý tốt của các nhà toán
học: Với sự hợp tác của các nhà dân tộc học, họ có thể sẽ cho phép
những người này đạt được những tiến bộ quyết định, nếu chưa hướng
đến một giải pháp, thì ít ra hướng đến một sự hợp nhất trước tiên, điều
kiện cho việc giải quyết các vấn đề nói trên.
III
Như vậy, không phải trong một tinh thần phê phán, mà là vì thấy
có bổn phận không để mất đi hay hư đi bộ phận có sức thúc đẩy sáng
tạo lớn nhất trong sự giảng dạy của Mauss, nên chúng tôi thấy cần
phải tìm cho ra lý do tại sao Mauss đã dừng bước khi sắp mở ra các
triển vọng bao la đó, như Moise đã dẫn dân Do Thái đến tận vùng đất
hứa mà lại không bao giờ chiêm ngưỡng sự huy hoàng của nó. Phải
có, ở đâu đấy, một lối đi nhỏ cực kỳ quan trọng mà Mauss đã không
