tiếp hơn rất nhiều so với một lý thuyết được lập ra từ các phạm trù và
các vấn đề của chúng ta. Vậy thì, đó là một tiến bộ rất lớn, vào thời
điểm mà ông viết, khi ông tấn công vào một vấn đề dân tộc chí từ lý
thuyết của New Zealand hay Melanesia về nó, hơn là nhờ vào các khái
niệm phương Tây như là thuyết vật linh (animisme), huyền thoại hay
sự “có chung bản chất” (participation)
. Nhưng, dù là bản địa hay
phương Tây, lý thuyết bao giờ cũng chỉ là lý thuyết. Nhiều lắm nó chỉ
cho ta lối vào, bởi vì cái mà các đương sự tin, dù họ là dân bản địa ở
Đất Lửa
hay ở Úc, luôn khác xa với cái mà họ nghĩ hay làm thực sự.
Sau khi đã rút ra quan niệm bản địa, còn phải phân tích nó với một sự
phê phán khách quan nhằm đạt đến thực tại bên dưới. Thế mà, thực tại
này rất ít có cơ may ở trong những xây dựng ý thức, hơn là ở trong các
cấu trúc tâm thần vô thức mà ta có thể đạt đến thông qua các định chế,
và còn hơn thế nữa trong ngôn ngữ. Hau là một sản phẩm của suy tư
bản địa; nhưng thực tại hiện rõ hơn trong một số nét ngôn ngữ mà
Mauss đã không phải không nhận thấy, dù không cho nó tầm quan
trọng thích đáng. Ông ghi chú: “Người New Guinea và người
Melanesia chỉ có một từ để chỉ cả mua lẫn bán, cả vay lẫn cho vay.
Các thao tác trái ngược nhau được thể hiện bằng cùng một từ”. Tất cả
bằng chứng nằm ở đó, tức là các thao tác được bàn đến không phải trái
ngược nhau, mà chỉ là hai dạng thức của cùng một thực tại. Ta không
cần đến hau để làm tổng hợp, bởi vì không có phản đề. Nó là một ảo
tưởng chủ quan của các nhà dân tộc chí và đôi khi của cả những người
bản địa - khi họ lý luận về chính họ, điều mà họ hay làm - ứng xử như
là những nhà dân tộc chí hay đúng hơn như là những nhà xã hội học,
tức là như là người đồng nghiệp mà ta tha hồ thảo luận với họ.
Với những người trách chúng tôi đã kéo tư tưởng của Mauss về
hướng quá duy lý, khi chúng tôi nỗ lực xây dựng lại nó mà không nhờ
đến các khái niệm ma thuật hay cảm xúc mà chúng ta cho rằng sự can
thiệp dường vẫn còn sót lại, chúng tôi sẽ trả lời rằng Mauss đã minh
