Nhưng khi nào cũng thế và ở mọi nơi, các loại hình khái niệm này can
thiệp, như là các biểu tượng đại số học, để thể hiện một giá trị không
xác định rõ về ý nghĩa, ở chính bản thân nó hoàn toàn không có nghĩa
và vì vậy có thể nhận bất cứ nghĩa nào, mà chức năng duy nhất là lấp
đầy khoảng cách giữa cái biểu đạt (le signifiant) và cái được biểu đạt
(le signifié), hay, đúng hơn, có chức năng báo cho biết sự kiện trong
tình huống, cơ hội nào đó, hay trong một thể hiện nào đó, một quan hệ
không thích hợp (rapport d’inadéquation) được thiết lập giữa cái biểu
đạt và cái được biểu đạt, gây thiệt hại cho quan hệ bổ sung có trước.
Do đó chúng tôi tự đặt mình trên con đường song song và rất gần
với con đường của Mauss khi ông viện dẫn khái niệm mana như là
nền tảng của một số phán đoán tổng hợp tiên nghiệm. Nhưng chúng tôi
từ chối theo ông, khi ông đi tìm nguồn gốc của khái niệm mana trong
một loại thực tại khác hơn các quan hệ mà nó giúp xây dựng: Đó là
các tình cảm, hành vi ý chí và tín ngưỡng; về mặt giải thích xã hội
học, chúng vốn hoặc là các hiện tượng phụ sinh, hoặc là các sự bí ẩn,
dù thế nào đi nữa chúng đều là những đối tượng nằm bên ngoài lĩnh
vực điều tra. Theo chúng tôi, đó là lý do tại sao một cuộc điều tra
phong phú, sâu sắc, đầy những cảm hứng bất thần lại không đạt được
kết quả mong muốn và đi đến một kết luận gây thất vọng. Rốt cuộc,
mana có lẽ chỉ là “sự thể hiện các tình cảm xã hội được hình thành khi
thì không tránh được và phổ quát, khi thì tình cờ, đối với một số sự
vật, phần lớn được chọn một cách tùy tiện...”
. Nhưng các khái niệm
tình cảm, định mệnh, tình cờ và tùy tiện không phải là những khái
niệm khoa học. Chúng không soi sáng các hiện tượng mà người ta tự
đề nghị giải thích, chúng tham gia vào các hiện tượng này. Vì vậy, ta
thấy rằng, ít ra trong một trường hợp, khái niệm mana có các tính cách
quyền lực bí mật, sức mạnh thần bí, mà Durkheim và Mauss đã quy
cho nó: Đó là vai trò mà khái niệm mana đã đóng trong hệ thống của
riêng họ. Ở đó mana đúng là mana. Nhưng cùng lúc, người ta tự hỏi
phải chăng lý thuyết của hai ông về mana là cái gì khác hơn một sự
