phu nước ta với nhà cầm quyền thuộc địa. Cái mốc thứ ba thì hoàn toàn
mang tính chất văn hóa, còn cái mốc chót lại giống như cái mốc thứ nhất,
nghĩa là chỉ ghi dấu một biến cố của riêng báo chí mà thôi.
Như vậy, tiến trình 100 năm của báo chí Việt Nam do Nguyễn Ngu Ý
vạch ra cho mọi người thấy rõ ràng từ khi xuất hiện, báo chí nước ta đã
chuyển mình theo hai điều kiện : điều kiện thứ nhất là chính vì hoạt động
của nó (giai đoạn 1 và 4). Và điều kiện thứ hai là vì ảnh hưởng của các biến
cố ngoại cảnh (giai đoạn 2 và 3). Nhưng cũng theo ông, những ranh giới
phân chia không phải hoàn toàn cứng nhắc vì trong bất cứ giai đoạn nào,
người quan sát cũng vẫn tìm thấy những hoạt động dị biệt với ý nghĩa chung
của giai đoạn đó.
d) Tiêu chuẩn lịch sử
Ngoài những tiêu chuẩn phân chia đã nêu trên, người quan sát báo chí
Việt Nam có thể phân chia các tiến trình của báo chí theo tiêu chuẩn nào
khác hay không ? Câu trả lời nằm ngay nơi tiểu đề của phần này, đó là tiêu
chuẩn lịch sử. Nếu căn cứ vào tiêu chuẩn lịch sử mà phân chia các giai đoạn
trong tiến trình của báo chí, chúng ta sẽ tìm ra được một quan niệm khác
biệt với các nhà học giả tiền phong như Thê Húc, Trần Tấn Quốc, Nguyễn
Ngu Ý. Cái khía cạnh đúng hay sai xin để tùy người đọc quyết định, ở đây,
người viết chỉ đề nghị việc phân chia các giai đoạn báo chí theo lịch sử đất
nước để từ đó chúng ta theo dõi bước đi của làng báo xứ nhà.
Căn cứ vào tiêu chuẩn lịch sử, chúng ta phân chia báo chí như thế nào ?
Dĩ nhiên ngày khai sinh của báo chí vẫn phải là theo các quan niệm cũ
(1865). Sau thời kỳ phôi thai, báo chí Việt Nam đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi
một biến cố lịch sử vĩ đại có liên quan đến vận mệnh toàn thể dân tộc. Đó là
Hòa ước 1884 hay còn gọi là Hòa ước Patenôtre qui định việc đặt Việt Nam
dưới sự bảo hộ của người Pháp. Theo các tài liệu được sưu khảo, báo chí xứ
ta bước một bước lớn nhờ biến cố vĩ đại này. Hòa Ước 1884 đã đem lại sự
phẫn nộ cho Triều Đình Huế cũng như các nhà ái quốc Việt Nam. Và chính
sự phẫn nộ đó đã được biểu lộ một cách kín đáo trên báo chí, đến nỗi nhà
