bại, yếm thế, chán nản sau khi con đường cách mạng mà họ noi theo chẳng
đưa tới kết quả nào. Mặc dầu vậy, nhờ tài năng và công lao của họ, họ đã
gây được ít nhiều ảnh hưởng tốt cho chữ quốc ngữ. Nhưng kết quả này
không bù lại được những bất lợi mà họ đã vô tình gây nên, khi đóng vai trò
những công cụ để thực hiện một chính sách có lợi cho thực dân trong giai
đoạn phôi thai của làng báo.
b) Những tờ báo mới xuất hiện
- Gia Định Báo (1865-1897)
Năm 1859, thành Gia Định thất thủ vào tay quân Pháp. Ba năm sau,
triều đình Huế không còn cách nào giải tỏa được áp lực của Pháp nên đành
phải nhường mất 3 tỉnh miền đông. Tới 1865, tờ báo đầu tiên của nước ta ra
đời. Đó là tờ Gia Định Báo, và từ đó tới nay làng báo xứ này đã tốn không
biết bao nhiêu giấy mực và công lao để duy trì được sự tồn tại của mình.
Qua bao nhiêu biến thiên của lịch sử, những số báo đầu tiên của tờ Gia
Định Báo đã thất lạc hết không ai còn lưu trữ được. Tới nay, Thư Viện Quốc
Gia chỉ còn giữ được những số báo in vào năm 1880, nghĩa là năm thứ 16
sau ngày ra mắt. Những số báo này về hình thức gồm có 4 trang cỡ 32x25
phân. Mỗi tháng báo được in 4 lần, mỗi lần vào ngày thứ 3 trong tuần.
Vào thời kỳ đó, việc phát hành báo khác hẳn lề lối bây giờ. Ai muốn
mua thì tới dinh quan Thượng lại tại Saigon cho người nhà báo biên tên,
mua trót cả năm thì trả giá 20 francs, mua 6 tháng giá 10 francs, còn mua 3
tháng thì phải trả 5 francs.
Về nội dung, tờ Gia Định Báo đăng tải khá nhiều tiết mục, chia ra làm
hai phần chính : phần công vụ và phần tạp vụ. Trong phần công vụ, tờ báo
phổ biến những tin tức liên quan tới hoạt động hành chánh của nhà nước
thuộc địa, tin thuyên chuyển hay bổ nhiêu các nhà cai trị người Pháp, hoặc
những bố cáo của nhà nước. Trong phần tạp vụ, tờ báo phổ biến những lời
rao linh tinh liên quan tới đất đai, nhà cửa, án lệ. Ngoài hai phần trên, tờ Gia
