Mãi tới 16-9-1869 mới có nghị định của Thủy sư Đô Đốc Ohier giao
hẳn tờ báo đó cho Trương Vĩnh Ký. Trương Vĩnh Ký là ông tổ nghề báo
quốc văn ở xứ ta ». Từ khi được Trương Vĩnh Ký trông nom, với sự cộng tác
của Tôn Thọ Tường, Paulus Huỳnh Tịnh Của, Trương Minh Ký, nội dung tờ
báo bớt khô khan và thêm phần phong phú : có bài khảo cứu, nghị luận, có
mục sưu tầm tục ngữ ca dao, thi ca và cổ tích ».
Qua phần tài liệu trên đây, chúng ta có thể kết luận rằng tờ báo đầu tiên
của xứ ta là do một người Pháp sáng lập, với sự cộng tác chặt chẽ của một
số người Việt được nhà nước Pháp tín nhiệm. Riêng về phần độc giả, chúng
ta có thể biết ngay được đó là những người giúp việc cho nhà nước bảo hộ.
Riêng về phần tài chánh của tờ báo thì cho tới nay chưa ai có được một cuộc
điều tra chính xác nào. Trên tờ báo cũng không thấy ghi tên người nắm giữ
chức vụ tài chánh của nó, mặc dầu có ghi tên một chức vụ là « Chánh Tổng
Tài » nhưng không ai biết rõ chức « Chánh Tổng Tài » có phải là Quản Lý
hay không.
- Đông Dương Tạp Chí (1913-1916)
Số báo Đông Dương Tạp Chí đầu tiên ra mắt vào ngày 15-5-1913 tại
Bắc Kỳ và vốn là ấn bản đặc biệt của tờ Lục Tỉnh Tân Văn trong Nam.
Đông Dương Tạp Chí ra đời giữa một khung cảnh lịch sử khá đặc biệt. Đó là
thời gian mà bên Âu Châu, Đức và Pháp đang đi dần vào cuộc xung đột,
trong khi ở Việt Nam, các nhà cách mạng cho rằng thời cơ đang tới để tranh
đấu dành độc lập cho xứ sở. Những biện pháp mạnh đã được đem ra áp dụng
chẳng hạn như những vụ ném bom tại Hà Nội.
Với bối cảnh lịch sử đó, tờ Đông Dương Tạp Chí ra đời với một sứ
mạng gần như rõ rệt mà ai cũng có thể nhận ra được : đó là chống lại mọi
biện pháp võ trang của phong trào tranh đấu dành độc lập và kêu gọi người
Việt hợp tác với nhà nước bảo hộ. Ngay trong những số báo đầu tiên, người
ta đã thấy những bài viết đả kích dữ dội các nhà cách mạng Việt Nam chủ
trương dùng sắt máu chống lại nhà cầm quyền Pháp. Chẳng những vậy, lại
còn có những bài tường thuật các phiên Hội Đồng Hình như với ngụ ý cảnh
