như ruồi nhặng. Đọc qua luận điệu trên đây, ai cũng thấy rõ ngay khuynh
hướng của tờ báo, đó là phục vụ cho một giai đoạn chính trị của thực dân và
mong tạo dư luận chống lại phong trào đấu tranh dành độc lập.
Đó là về mặt chính trị, còn về mặt văn hóa, tờ Đông Dương Tạp Chí
cũng kể là có công lao trong việc truyền bá chữ quốc ngữ để dịch thuật tư
tưởng Tây Phương, đăng tải những bài khảo cứu, luận đàm tương đối vững
chắc. Công lao của tờ báo này một phần lớn là do Nguyễn Văn Vĩnh tức là
người đứng chủ trương. Ông Vĩnh vốn là một công chức của nhà nước Bảo
Hộ, năm 1906 đã từng được cử sang dự cuộc đấu xảo của Pháp tại Marseille,
Cùng hợp tác với ông Vĩnh là François Henri Schneider, một cựu công chức
pháp đứng ra sáng lập tờ báo. Về phía người Việt, Tờ Đông Dương Tạp Chí
được sự góp mặt của các ông Phạm Duy Tốn, Nguyễn Văn Tố, Phạm
Quỳnh, Trần Trọng Kim, Phan Kế Bính và Nguyễn Đổ Mục. Tuy ở hai phái
tân và cựu học khác nhau, những nhân vật này đều có tiếng tăm trong giới
văn học.
Đông Dương Tạp Chí là tờ báo xuất bản hàng tuần. Trong giai đoạn
đầu, tờ báo thiên hẳn về thời sự, mỗi tuần có một bài « Tổng thuật » các sự
việc xảy ra, một bài « Đại luận » về thời sự, các điện báo hoàn cầu và các tin
tức thương mại mà tờ báo cho rằng giới doanh thương cần phải biết. Nhưng
qua giai đoạn sau, kể từ 1915 trở đi, tờ báo tách dần khỏi tính chất thời sự để
tiến vào địa hạt văn hóa. Vì sự chuyển mình này nên tờ báo bỏ hẳn phần
thông tin thường tuần, trong khi giới thiệu những mục văn học mới như mục
dịch tiểu thuyết Pháp sang quốc ngữ, mục quốc ngữ, mục văn chương, mục
luật lệ An Nam, mục dạy về cách trí, mục kinh tế gia tộc, mục giáo khoa, và
mục dạy quốc văn cho người Pháp. Chẳng những vậy, tờ báo còn để dành
chỗ cho những mục không thường xuyên về triết học, luận lý học.
Tới khoảng cuối năm 1916 thì sự chuyển mình của Đông Dương Tạp
Chí được coi là hoàn tất, tờ báo nhắm thẳng vào địa hạt văn hóa chứ không
còn liên hệ với thời sự và chính trị. Nhờ sự chuyển mình này mà Đông
Dương Tạp Chí thực hiện được nhiều công lao đóng góp vào nền văn hóa
quốc ngữ.
