25.7.1916. Tại đây, ông đã bị bọn giặc dùi bàn chân để tra xích sắt. Hành
động vô cùng dã man đó đã khiến Lương Ngọc Quyến bị liệt hẳn một chân.
Nhưng chính tại nơi lao tù khi phải trải qua những đau đớn tột cùng về thể
xác, lại càng làm cho lòng căm thù giặc trong con người ông sôi sục thêm.
Đồng thời, những người lính khi chứng kiến hành động đánh đập tù nhân
rất tàn nhẫn của thực dân Pháp, họ vô cùng căm phẫn và ngầm có ý phản
kháng từ lâu. Trong chốn lao tù, Lương Ngọc Quyến đã kết bạn với một
người lính khố xanh Trịnh Văn Cấn, hay còn gọi là Đội Cấn. Đội Cấn vốn
là người có tấm lòng yêu nước, ngày ngày phải chứng kiến cảnh thực dân
Pháp đánh đập tù nhân dã man, nhiều người đã bỏ mạng vì cách đối xử vô
nhân tính của cai ngục, nên sự căm thù đã biến thành hành động phản
kháng. Lương Ngọc Quyến là một động lực để ông quyết tâm thực hiện
cuộc đảo chính. Nhờ được tự do đi lại trong trại giam, Đội Cấn đã vận động
rất nhiều tù nhân và binh lính, lập một ban chỉ huy cuộc khởi nghĩa. Trong
ngục, Lương Ngọc Quyến nhanh chóng thảo ra một bản Tuyên ngôn thứ
nhất để kêu gọi anh em binh lính, với lời lẽ hùng hồn và đanh thép.
Cuộc khởi nghĩa Thái Nguyên nổ ra vào ngày 31.8.1917 đã gây chấn động
dư luận thời đó, như một quả bom của lòng yêu nước khiến quân Pháp hoàn
toàn bị bất ngờ. Nghĩa quân phá đề lao, giết giám ngục, giải phóng cho hơn
200 tù nhân, đánh chiếm các công sở, kho bạc, tòa án, kho vũ khí, bao vây
trại lính, phất lên lá cờ 5 sao trước cửa thành. Hưởng ứng cuộc khởi nghĩa,
hơn 300 dân địa phương tình nguyện tham gia nhập nghĩa quân và 131 lính
khố xanh cùng 180 tù nhân tạo thành một nghĩa quân hơn 600 người. Lực
lượng mỏng nên nghĩa quân chọn cách cố thủ trong thành, dựa vào thế hiểm
trở của địa bàn để chống lại giặc.
Thực dân Pháp đã huy động một lực lượng hùng hậu về người và khí giới
lên Thái Nguyên để quyết tâm phá tan cuộc khởi nghĩa. Hơn 600 nghĩa sĩ
với số lương thực và khí giới cướp được không đáng kể, phải chống chọi lại
2.000 quân địch trang bị vũ khí tối tân, có cả pháo binh, tàu chiến. Lương
Ngọc Quyến đã hy sinh anh dũng vào ngày 4.9.1917. Đội Cấn cùng các
