lừa bịp mọi người để nuôi sống các nhà chuyên nghiệp, mà chính các người đó lại lừa bịp lẫn nhau để kiếm lời.
Cũng không cần phải có người nào đó tin tưởng vào cơ sở quy ước của việc đánh giá là có một giá trị lâu dài
thực sự. Ta có thể coi đó là lối chơi bài Snap hay trò chơi “Bà cô” (old maid) (một trò chơi mà đến cuối ai còn
lại một con bài lẻ không cặp đôi được thì bị thua; con bài lẻ ấy gọi là “bà cô”), trò chơi chiếm ghế theo tiếng
nhạc (musical chairs), mà theo đó cũng không quá muộn, là người biết chuyển “Bà cô” cho người bạn ngồi bên
trước khi trò chơi chấm dứt, là người dành được ghế cho mình khi nhạc ngừng chơi. Có thể chơi trò này rất
hào hứng, mặc dù mọi người biết rằng chỉ có Gái già là chạy như đèn cù hoặc khi nhạc ngừng lại thì một số
người chơi cảm thấy mình thừa không có ghế nữa.
Để thay thế cách dùng những câu ẩn ý như trên, chúng ta có thể nói thẳng thừng rằng các cuộc đầu tư
cũng giống như một cuộc thi trên báo chí mà người dự thi phải chọn được 6 khuôn mặt xinh đẹp trong số hàng
trăm bức ảnh. Giải thưởng được trao cho người nào có sự lựa chọn gần đúng nhất mức ưa thích tính trung bình
của những người dự thi nói chung. Việc này khiến cho mỗi người dự thi phải chọn không phải những khuôn
mặt mà người đó cho là xinh đẹp nhất theo quan điểm của anh ta, mà là những khuôn mặt mà anh ta dự đoán là
thích hợp nhất với sự ưa thích của những người khác cùng dự giải, và tất cả những người dự thi đều nhìn nhận
vấn đề theo một góc độ chung như vậy. Đây không phải là trường hợp lựa chọn những khuôn mặt xinh đẹp
nhất theo quan điểm riêng của từng người, thậm chí cũng không phải là những khuôn mặt mà ý kiến chung
thực sự coi là đẹp nhất. Chúng ta phải dùng hết trí tuệ và sự thông minh đến mức thứ ba để tìm xem quan điểm
trung bình của công chúng là như thế nào. Tôi tin rằng có nhiều người còn muốn tiến đến mức thứ tư, thứ năm,
hoặc đi xa hơn nữa.
Nếu độc giả nói xen vào rằng trong một thời kỳ tương đối đài, một trong những người tham gia cuộc chơi,
do tài trí và khéo léo hơn, đã thu được lợi nhuận lớn nếu như anh ta không bị ảnh hưởng bởi cách suy nghĩ của
mọi người mà vẫn tiếp tục mua các vốn đầu tư dưới ánh sáng của những dự tính dài hạn thực sự hoàn hảo nhất
của chính anh ta, thì người ta trả lời rằng trước hết, thực ra, cũng có những cá nhân có hành động riêng theo
cách suy nghĩ nghiêm túc của mình và điều đó rất quan trọng đối với thị trường đầu tư dù ảnh hưởng lớn đến
những người tham gia cuộc chơi hay không. Nhưng chúng ta cũng phải nói thêm rằng có nhiều nhân tố đe dọa
thế trội của những cá nhân như vậy trên thị trường đầu tư hiện đại. Đầu tư dựa trên những dự tính thực sự dài
hạn ngày nay là một việc làm rất khó cho nên ít khi thực hiện được. Người nào tìm cách thực hiện ước muốn
đó chắc chắn sẽ phải vô cùng vất vả và vấp phải những rủi ro lớn hơn so với những kẻ cố sức phỏng đoán tốt
hơn công chúng để xem công chúng nghĩ gì và sẽ làm gì, và với trí thông minh và tài trí như nhau so với
những người khác, những người đó có thể phạm phải những sai lầm thảm hại hơn. Không có bằng chứng rõ
ràng thông qua kinh nghiệm cho thấy rằng chính sách đầu tư có lợi cho xã hội lại trùng hợp với chính sách đầu
tư mang lại nhiều lợi nhuận. Cần phải có trí thông minh cao hơn để đánh bại những tác nhân của thời đại và sự
thiếu hiểu biết của chúng ta về tương lai hơn là “chớp lấy thời cơ”. Hơn nữa, đời người quá ngắn ngủi mà bản
chất con người lại muốn thấy ngay những kết quả. Mọi người đều có sự say mê cuồng nhiệt kiếm tiền nhanh,
và những lợi lộc thu được về sau này thường được người theo cách tính trung bình chiết khấu với tỷ suất rất
cao. Trò chơi đầu tư chuyên nghiệp thật là chán ngán không thể chịu nổi và quá căng thẳng đối với những ai
không có đầu óc ham mê, trong khi đó kẻ nào quá ư đam mê phải trả giá cao cho khuynh hướng này của họ.
Hơn nữa, một nhà đầu tư mà dự định bỏ qua biến động ngắn hạn của thị trường tất phải cần đến những nguồn
lực lớn hơn để đảm bảo an toàn cho bản thân và không thể làm ăn với quy mô lớn đến mức phải đi vay thêm
vốn. Đó lại là một lý do khác khiến cho người ta có thể thu được lợi nhuận nhiều hơn từ một trò tiêu khiển với
một mức độ thông minh và nguồn lực nhất định. Rút cục, người đầu tư dài hạn - người phục vụ tốt nhất cho lợi
ích công cộng - lại là người trong thực tế chịu đựng nhiều chỉ trích nhất, ở nơi nào mà vốn đầu tư lại do các uỷ
ban hay ban quản trị hay ngân hàng quản lý
. Bởi vì thái độ của anh ta sẽ làm cho anh ta trở nên một con
người lập dị, trái với thói thường của mọi người, và, hơn nữa, thiếu suy nghĩ dưới con mắt của những đồng loại
của anh ta. Nếu anh ta thành công, điều đó chỉ củng cố thêm niềm tin vào tính liều lĩnh, thiếu suy nghĩ của anh
ta; nếu anh ta gặp thất bại, và điều này rất có thể xảy ra, thì anh ta lại chẳng được ai thương hại cả. Sự khôn
