lúc mười tám tuổi, trước ngày cưới của mình, khoảnh khắc trước khi mọi
thứ thay đổi. Ngắm kỹ chân dung bóng loáng của chồng bà, lần đầu tiên tôi
nhận thấy ông Nhu, người được mệnh danh là Rasputin của Việt Nam, có
cái mũi hạt nút hơi hếch lên. Thay cho cái vẻ lạnh lùng và đầy đe dọa, may
quá, ông dễ mến.
Các phần trong văn bản của bà Nhu vốn giống với một hồi ký thông
thường được phân bố rải rác trong gần hai trăm trang, nhưng những phần
có giá trị tự thuật thì rất đáng đọc. Đây dứt khoát không phải là hồi ký mà
nghe nói bà đã bán cho tờ Saturday Evening Post trong những ngày sau vụ
đảo chính 1963; cũng không phải là hồi ký mà bà Nhu đang viết khi bà quá
bận rộn để trả lời phỏng vấn báo chí vào những năm 1960 và 1970 với giá
không ít hơn 1. 000 đô la một lần. Tôi không tin rằng những trang viết này
đã tồn tại đâu đó dưới dạng bản thảo giấy. Nếu bà đã từng viết chúng thì bà
viết ở trong đầu. Hai tập gởi bằng email đến tôi hình như đã được khởi thảo
gần đây, thậm chí có lẽ trong những tháng từ sau lần nói chuyện gần đây
nhất cùa chúng tôi. Tôi đã không biết nhiều chuyện.
Bà Nhu tự mô tả mình đang viết ở bàn viết; bà viết về những lần té ngã
và u đầu. Thật đau lòng khi đọc về tình trạng dễ tổn thương và già nua của
bà. Bà nói về những cuộc cãi cọ về đất đai ở Ý giữa Trác, con trai bà, và
những người láng giềng, những người đang tìm cách lấn chiếm cơ ngơi của
họ. Nhưng khi bà quay về chìm sâu vào vùng đất màu mỡ của ký ức, bà gợi
lại những chi tiết lấp lánh, như cơn mưa nặng hạt ở Đà Lạt làm ướt sũng cái
ba lô của Lệ Thủy trên đường cô đến trường. Hay chiếc xe ngựa kéo dễ
thương của bà, với những cái bánh xe to đến mức tôi có thể dễ dàng hình
dung mình ngồi vào chỗ của bà, nhún nhảy dọc con kênh ở Huế, có gì đó
giống như cô bé Lọ Lem trên đường đến dạ tiệc khiêu vũ. Tuy nhiên cách
viết của bà không theo tuyến tính; có lúc gần như không mạch lạc. Nhưng
nếu chúng ta không bị cuốn đi theo dòng chảy gấp gáp của các sự kiện, thì
nó rất hấp dẫn. Tôi gợi ý với bà rằng nếu bà hy vọng có nhiều người đọc,
