nghệ thì tổ chức xã hội của các dân tộc ở phía bên kia bờ sông Elbe vẫn còn
mang nặng tính chất phong kiến của thời trung cổ.
Sự phân kỳ được thiết lập chung cho lịch sử thế giới căn cứ vào mức
độ sớm phát triển của một vài quốc gia Tây Phương đã dùng sức mạnh để
hướng phần còn lại của thế giới đi vào quỹ đạo ảnh hưởng của họ. Nhưng
riêng cho lịch sử của mỗi dân tộc, sự phân kỳ ấy phải chiều theo những giai
đoạn tiến hóa riêng biệt. Chẳng hạn như giáo sư V. EBERHARD
đã phân
định thời trung cổ cho Trung-hoa từ đầu nhà Tiền Hán (–206) đến cuối đời
nhà Nam Tống (1279).
A. THƯỢNG CỔ VÀ TRUNG CỔ
Trong bốn thời kỳ kể trên, có chút ít khác biệt giữa các tác giả về hai
thời kỳ đầu (thượng cổ và trung cổ) và có sự khác biệt lớn lao và phức tạp
về hai thời kỳ chót (cận đại và hiện đại). Chúng tôi sẽ đi phớt qua hai thời
kỳ trên và dừng lại lâu hơn một chút ở hai thời kỳ dưới.
Thời thượng cổ thay vì chấm dứt vào năm 476, sau này được một vài
tác giả dời xa đến thời bột hưng của Hồi giáo, thế kỷ VII (Lịch Hồi Giáo
bắt đầu từ năm 622. Nhà tiên tri Mohamet từ trần năm 632). Vào khoảng
đó, tất cả những đế quốc lớn nối liền ba châu Âu, Á, Phi đều tan rã, trở lại
đời sống địa phương co rút, eo hẹp, chỉ trừ đế quốc nhà Đường ở Trung-
hoa. Cho đến khoảng thời điểm đó, xã hội tây phương sau những cuộc xâm
lăng của giống « rợ » mới thật sự bước vào thời trung cổ phong kiến, mà có
người quen gọi là đêm dài trung cổ.
Sự phân kỳ này được nhận thấy qua bộ « Les grands courants de
l’histoire universelle »
của Jacques PIRENNE. Cuốn I có tựa riêng là «
Des origines à l’Islam » (từ khởi thủy đến Hồi Giáo). « Des origines à
l’Islam » cũng lại là tựa cuốn I của bộ « Histoire universelle »
do René
GROUSSET và Emile G. LÉONARD chủ biên trong Encyclopédie de la
Pléiade. Hai bộ vừa kể thuộc loại biên khảo sử học. Sách giáo khoa vẫn còn
dùng niên lịch cũ, 476.
