Một định nghĩa phổ biến lâu đời ở Pháp dễ dàng tìm thấy trong tự điển
« Larousse ». Thời cận đại được kể từ năm đế quốc Thổ chiếm
Constantinople (1453) cho đến năm bùng nổ cuộc cách mạng Pháp (1789).
Không nói đến tác giả sách giáo khoa, cả Jacques PIRENNE, đã có một cái
nhìn khám phá về các trào lưu của lịch sử, cũng chọn thời điểm 1789 trong
bộ L.G.C.H.U.
Vài tác giả khác đẩy xa biên giới thời cận đại đến khoảng trước năm
1900 một chút ít. Viết văn học sử Anh quốc, Arthur Compton RICKETT
đề cập những khuynh hướng trong văn học hiện đại ở Anh chỉ kể từ năm
1890. như vậy, mặc nhiên ta phải hiểu trước năm 1890 là cận đại. Viết văn
minh sử Tây Phương, Edward Mc NALL BURNS
đã tính thời cận đại từ
năm 1500 đến năm 1914, năm bùng nổ thế chiến thứ nhứt. LANSON và
TUFFAU
kể thời hiện đại trong văn học sử Pháp từ năm 1919 Ch.M.
DESGRANGES và J. BOUDOT
từ năm 1869 và Maurice CROUZET
trong « L’Epoque contemporaine »
cho thời hiện đại bắt đầu từ năm 1914
và có đưa ra lập luận hẳn hoi (Phần dẫn nhập, tr. 1-2).
Từ những cuộc phát kiến hàng hải trong hai thế kỷ XV và XVI,
thương nhơn ở Tây Âu mới có cơ phát triển mạnh mẽ, đặt thương điếm dọc
bờ biển Phi-châu và Á-châu ở phía đông, chinh phục Tân thế giới ở phía
tây, đưa lịch sử thế giới vào một thời kỳ mới : cận đại. Nhưng thời cận đại
đâu có chấm dứt vào năm đại cách mạng pháp 1789, vì từ đó, lực lượng
trưởng giả tư bản Pháp mới tiến lên nắm chánh quyền. Rồi nhờ sự tiến bộ
của khoa học và kỹ thuật, của cách mạng kỹ nghệ, Âu-châu, đúng là Tây
Âu, sẽ chinh phục cả thế giới : đất đai chinh phục rộng gấp 140 lần chánh
quốc Anh, 80 lần chánh quốc Bỉ, 60 lần Hòa-lan, 20 lần Pháp. Thế kỷ XIX
đánh dấu cao điểm sự bành trướng của Âu-châu cũng như ưu thế tuyệt đối
của người da trắng. Nhưng chánh sách kinh tế tự do toàn thắng trong thế kỷ
XIX, vừa bước qua đầu thế kỷ XX đã lâm vào những cơn khủng hoảng
trầm trọng liên tiếp, mà năm 1914 là năm khởi đầu. Trong thế chiến thứ
nhứt, cuộc cách mạng tháng Mười (1917) ở Nga đã tách khỏi hệ thống kinh
tế tư bản thế giới một vùng đất mênh mông. Sau chiến tranh, chưa hoàn
