phung phí. Đùng một cái, mấy ông Á-rập khóa luôn hay khóa bớt cái rô-bi-
nê nhiên liệu lại. Xăng nhớt bỗng trở thành một vấn đề trọng đại. Chừng ấy
mới thấy cái vô lý của nếp sống « văn minh xe hơi » (nói rõ là xe hơi du
lịch) và xăng nhớt chỉ còn là một giả vấn đề. Khoảng giữa năm 1973, mấy
tháng trước cuộc chiến bùng nổ ở Trung-đông, một nhân viên Ủy-ban văn
hóa Liên hiệp quốc đã thấy như vậy rồi và đã nhiệt tình ca ngợi « những
đức tính của chiếc xe đạp ». Mới thế kỷ trước đây, người Anh tự hào mặt
trời không bao giờ lặn trên đế quốc Anh. Thế mà mới đây, vào mùa đông
năm 1973, mặt trời đã lặn ngay trên nước Anh mà nhiều người thần dân của
nữ hoàng phải chịu rét mướt vì thiếu nhiên liệu để sưởi. Thiếu nhiên liệu,
cả nước Anh phải chịu cảnh thất nghiệp từng phần (làm việc ba ngày một
tuần).
Mặt trời đã mọc từ lúc có những cuộc khám phá quan trọng về hàng
hải (cuối thế kỷ XV, đầu thế kỷ XVI, đầu cận đại) đến bây giờ mới lặn hay
bắt đầu lặn rồi chăng ?
Nếu chúng ta đồng ý tạm chấp nhận năm 1972 hay một năm nào đó
sau năm 1972 để định mức cùng cho cận đại, thì hiện đại cũng bắt đầu kể
từ năm đó. Hiện đại trong lịch sử (197?-?) chỉ được dùng tạm cho đến khi
nào trong tương lai có những sự kiện, những biến cố lớn lao đánh dấu cho
một thời đại mới nữa. Chừng đó, tất sẽ có người nghiên cứu, khám phá,
nhận ra cái hướng đi trong liên tục tiến hóa của lịch sử mà định tính và định
danh nó để thế vào hai chữ hiện đại. Và rồi cũng phải làm như thế cho cận
đại, vì chẳng lẽ vào năm 3.000 chẳng hạn, ta cũng gọi năm 1500 thuộc cận
đại hay sao ! Hiểu như thế, sự định tính, định danh cho từng thời đại trong
lịch sử là một công việc cần thiết phải theo dõi thường xuyên để tái thẩm
nếu cần, đứng về phía người chép sử.
Ngoài phạm vi lịch sử, người ta có thể dùng chữ hiện đại để chỉ một
khoảng thời gian nào đó không xa xôi lắm ngoài cái giới hạn « trăm năm
trong cõi người ta », để bàn về những vấn đề mà ảnh hưởng hay dư vang
đang còn nhận thấy được hoặc đang còn diễn biến. Trong mục đích cập
nhựt hóa kiến thức phổ thông của người dân Pháp, nhà Fernand Nathan đã
