Thời đại 1492-1789 vừa gần xưa (cận cổ) mà cũng vừa gần nay (cận
kim). Tóm lại, để chỉ thời gian 1492-1789, dịch mấy chữ « Les temps
modernes » ta có những bốn từ ngữ : Cận cổ = Cận đại = Cận kim = Cận
thế.
« Vương Vân Ngũ đại từ điển » cũng xác nhận sự đồng nghĩa của bốn
từ ngữ trên : « Cận đại như cận thế, cận cổ, cận kim. Là thời đại gần hiện
tại hơn hết. Theo sử Tây phương, đại khái là từ khi phát kiến Tân đại lục
trở về sau. Theo sử Trung-hoa, đại để từ nhà Tống về sau, hoặc cho là từ
nhà Minh về sau, không nhứt trí lắm ».
Ông THANH-NGHỊ, tác giả « Việt-nam tân tự điển » (1952) gần như
lấy lại định nghĩa của V.N.T.Đ. và H.V.T.Đ. nhưng dịch ra lại không được
trung thành : « Cận cổ : thời đại xưa nhưng gần với mình hơn hết. Cận cổ
hay thời đại cận cổ là thời đại tiếp sau thời đại trung cổ. Période entre le
Moyen-âge et le Temps moderne ».
« Période entre le Moyen-âge et le Temps moderne » là Thời đại giữa
thời trung cổ và thời cận kim. Hiểu theo nghĩa ông dịch ra Pháp văn thì lịch
sử Tây phương chia ra không phải làm bốn thời đại mà là năm :
Thượng cổ – Trung cổ – Cận cổ – Cận đại – Hiện đại.
Thời đại ông thêm vào là Cận cổ mà ông không chịu dịch ra Pháp văn,
trái với lệ thường. Chẳng lẽ họ chia lịch sử ra làm năm thời đại mà họ chỉ
có tiếng để chỉ thị bốn và lại thiếu một ? Vẫn còn một chỗ không ổn nữa là
ở phần đầu định nghĩa bằng Việt ngữ : « Cận cổ : thời đại xưa nhưng gần
với mình hơn hết ». Gần với mình hơn hết, vẫn theo ông (phần Pháp văn)
thì lại là Cận đại chớ không phải Cận cổ. (Thật ra, trước THANH-NGHỊ,
trong « Đại-Việt văn học lịch sử » (1941), ông NGUYỄN SĨ ĐẠO cũng đề
cập văn chương thượng cổ thời đại, trung cổ thời đại, cận cổ thời đại, cận
kim thời đại và văn chương hiện kim).
Qua phần định nghĩa trong vài bộ tự điển kể trên, chúng ta thấy các tác
giả chưa nắm vững vấn đề phân kỳ lịch sử, nên có sự lẫn lộn giữa một thời
