không làm thành bởi những khuynh hướng phát tiến song hành hay sau
trước bất kỳ. Chúng ta chỉ có những giòng thuần nhất cho mỗi bộ môn. Hai
chữ hiện đại, theo tôi, đã làm bật được một khúc quanh quan trọng » (tr.
392-394).
Dầu có thể không đồng ý trọn vẹn về nội dung hai chữ hiện đại như
trên, nhưng chắc ai cũng phải công nhận tác giả có một quan niệm thật rõ
ràng về danh từ mình sử dụng.
Chỗ tương đồng giữa ông UYÊN THAO và nhiều tác giả khác là giới
hạn hai chữ hiện đại trong khoảng một trăm năm. Chỗ dị biệt là tác giả «
quyết định dùng hai chữ hiện đại để chỉ khoảng thời gian giữa hai năm đầu
và cuối của thế kỷ ». Hiểu như vậy, thế kỷ XX gồm những năm từ 1901 đến
2.000.
Trong lịch sử cũng như trong văn học, một thế kỷ không tuyệt đối là
một trăm năm. Một thế kỷ bắt đầu hay chấm dứt có khi sớm hơn, có khi trễ
hơn. Thế kỷ XIX ở Việt-nam trong lịch sử và trong văn học, cho đến nay
được kể như bắt đầu từ năm 1802, một niên lịch đánh dấu một biến cố quan
trọng. Thế kỷ XX, tùy tác giả, được kể từ năm 1905, 1907, 1913…
Có một điều mới mà chính tác giả cũng nghĩ là « hơi vô lý » khi coi
hai chữ hiện đại, khoảng thời gian bao gồm một thế kỷ, trong thế kỷ đó
mình có mặt. Vô lý vì dù sao thế kỷ ấy vẫn còn một thời gian khá dài, trong
khi phê bình không phải là một tiên đoán. Điều vô lý đó, tác giả thấy đúng,
nếu làm công việc phê bình thì đối tượng là cái đã có và hiện có chớ không
phải cái chưa có. Nếu viết văn học sử thì đối tượng của nó cũng vậy, sử vốn
có nghĩa là việc đã qua. Văn chương nghệ thuật không phải là những thứ
phát sinh và tồn tại độc lập với những khía cạnh khác trong đời sống. Có
những biến cố chánh trị làm thay đổi cả một « giòng sông ». Mà trong địa
hạt chánh trị, có lắm việc vô lường, những cái xoay chiều đúng 180 độ. Vì
lẽ đó, viễn kiến của nhà phê bình có thể nghiệm đúng trên những nét đại
cương – thật đại cương – trong một thời gian ngắn mà khó có hy vọng đúng
