VỀ CHUYỆN CAO BÁ QUÁT TẮM Ở HỒ TÂY
Ông DƯƠNG TỰ GIÁP đính chánh :
« Đại khái tác giả chép rằng : Khi vua Minh-Mệnh ra chơi Hà-nội, ông
Quát có sang xem. Lúc kiệu vua xuống đến Hồ Tây, ông Quát lội xuống hồ
ấy mà tắm. Quân lính bắt lên trói lại, ông Quát không sợ hãi và trần truồng
mà theo người dẫn đi. Rồi khi vua Minh-Mệnh thấy kẻ trần truồng đó xưng
là học trò, liền bắt phải đối câu này : « Nước trong leo lẻo cá nuốt cá »
Ông Quát đối rằng : « Trời nắng chang chang người trói người »
« Chuyện này ba chục năm trước tôi đã thấy ở cuốn « Chuyện Trạng
Quỳnh ». Trong sách đó, người ra câu đối là chúa Trịnh, người phải đối lại
là ông Trạng Quỳnh. Các vị cố lão cũng nói như vậy. Tác giả căn cứ vào
đâu mà dám gán cho ông Quát ? (…)
« Phải biết cái việc tuần du của vua chúa đời xưa không phải là
chuyện thường, trước khi vua đi đến đâu, ở đấy, các quan địa phương ngoài
việc sắm sửa cuộc nghênh tiếp cần phải canh phòng cẩn mật. Kẻ nào vô ý
mon men đến chỗ vua đi, tức thì bị ghép vào tội « phạm tất », ít ra cũng mất
cái đầu ! Đời nào khi vua Minh-Mệnh đã tới Hồ Tây, người ta còn dám để
cho ông Quát xuống tắm hồ ấy ? Đời nào khi trói ông Quát trần truồng,
người ta còn dám cho lính dắt đến trước vua Minh-Mệnh ? Huống chi một
người nghiêm khắc như vua Minh-Mệnh, khi nào trông thấy một kẻ trần
truồng như vậy mà còn gọi đến hỏi chuyện và lại bắt làm câu đối ? Hơn
nữa câu chuyện trên kia chỉ là hành động ngông cuồng của hàng vô lại,
khác hẳn với tính tình ông Quát. Đem chuyện ấy gán cho Ba Giai, Tú Xuất,
người ta còn sợ quá đáng nữa là gán cho ông Quát. » (tr.10)
Không căn cứ vào tài liệu, người đọc cũng có thể nhận ra được tính
cách vô lý của câu chuyện. Về thời điểm sanh tử của CAO BÁ QUÁT, các
sách thường ghi (?-1854). Năm sanh không được rõ nhưng phỏng đoán là
khoảng trước sau năm Gia-long thống nhứt đất nước (1802) một đôi năm.
Sự phỏng đoán đó căn cứ vào mối liên hệ giữa CAO BÁ QUÁT với các
bạn thân của ông như PHƯƠNG-ĐÌNH NGUYỄN VĂN SIÊU sanh năm
