ở bài thơ kia, mình bất đắc dĩ phải dùng chữ « tam ». Và cũng theo kiểu
ông Quyền mà đọc chữ « Quyền » ra chữ cụ lớn.
« Câu chuyện đầu đuôi là vậy. Và có như vậy, thì hai câu kia mới có
nghĩa lý. Nếu bảo ông Quát dán câu ấy vào trong cổng một ngày tết, thì ra
nhà danh sĩ đó dốt quá. Vì giữa ngày tết, mà đã dán vào cổng những câu
chẳng những không có ý gì về cổng cũng không có ý gì về tết. Nhưng mà
ông Quát không dốt. Tội ấy ai nhận cho tác giả ! » (tr.10)
Chuyện này thật ra có chép ở bài tựa cho tập thơ CAO BÁ QUÁT («
Cao Bá Quát thi tập », sách viết chữ nho của Trường Bác cổ). Ông
NGUYỄN VĂN TỐ có nhận xét là có « chép sai và có một vài điều không
đủ tin »
. Ông N.V.T có dịch bài tựa này, theo đó C.B.Q. làm câu đối để
khiêu khích Hà tôn Quyền và Nguyễn Đức Chứ (không phải NGUYỄN
CÔNG TRỨ) chớ không phải để dán ở cổng nhân ngày tết.
Không rõ ông TRÚC-KHÊ có sử dụng tài liệu này và tưởng tượng
thêm về đôi câu đối chăng ?
Đúng là bài tựa « Cao Bá Quát thi tập » có chép sai như lời ông
N.V.T. nhận xét. Chẳng hạn như : « …đến năm 14 tuổi, gặp khoa thi hương,
hai anh em nộp quyển ứng thí (…) Khoa ấy hai anh em đều đỗ hương tiến ;
ngày xướng danh, người ta thấy trên đầu còn để trái đào, ai cũng lấy làm lạ.
Cách vài năm sau, ông về kinh thi hội… »
Sự thật thì C.B.Q đỗ khoa Tân Mão 1831, còn Cao Bá Đạt khoa Giáp
Ngọ 1834. C.B.Q. chào đời khoảng mấy năm đầu thế kỷ XIX, đến lúc tên
đề bảng hổ năm 1831, ông không thể là cậu bé 14 tuổi được. Một điều sai
nữa hơi cộm là cách vài năm sau ông về kinh thi hội
. Không phải cách vài
năm sau mà chỉ có một thôi. Năm Minh-mạng thứ 6 (1825), triều Nguyễn
định cứ ba năm một kỳ thi hương vào những năm tý, ngọ, mão, dậu. Nếu
năm nay thi hương thì năm sau thi hội. Như vậy thi hội cũng định ba năm
một kỳ vào những năm sửu, mùi, thìn, tuất. Khi nào có những biến cố bất
thường không tổ chức việc thi cử được thì mới đình lại.
