thứ ba hạ lịnh mỗi năm mỗi huyện phải cống vào kinh một người có văn
học, đưa vào Quốc tử giám khảo hạch rồi bổ cho làm Giám sinh, ai đỗ cũng
được như các ông cử, được vào thi hội. Đến năm sau, chỉ mỗi phủ cống
một người mà phải 40 tuổi. Năm nào có thi hương thì đình cống. Đến năm
Tự-đức thứ hai, định lại lệ cống, cứ ba năm một kỳ, khởi cống vào năm
dần, thân, tỵ, hợi, những ông hạch đỗ ấy cũng gọi là ông cống. »
PHẠM HÚY
Theo ông TRÚC-KHÊ, khi làm sơ khảo thi hương ở trường Thừa, ông
C.B.Q. thấy có một quyển văn hay
mà viết phải một chữ phạm húy.
Quyển ấy đáng phải bỏ nhưng họ Cao lại dùng muội đèn để chữa hộ.
« Bản triều bạn nghịch liệt truyện » chép rằng C.B.Q. « thấy có một
quyển văn khá hay, nhưng trong câu văn có chữ phạm luật của trường thi,
không được dự phê, Quát bèn lấy son hơ lên đèn cho đen làm mực sửa
chữa. »
« Đại-Nam chánh biên liệt truyện » chép rằng trong dịp đó, họ CAO
cùng với người đồng viện là Phan Nhạ ngầm lấy khói đèn chữa 24 quyển
văn thi, sau lấy đỗ được năm quyển.
Trong cả hai tài liệu, không ai tìm ra được chữ « phạm húy ». Phạm
luật không chỉ có nghĩa là phạm húy mà phạm húy chỉ là một trong những
điều phạm luật.
Theo ông DƯƠNG TỰ GIÁP, một quyển văn mà phạm húy là vô
phương cứu vãn : « Ai đã hiểu qua phép thi ngày xưa chắc đều biết rằng :
Với một chữ húy nhà vua, đáng phải bớt nét, kẻ viết trót quên không bớt,
nếu muốn chữa lại, thì chỉ có cách tẩy bớt nét đi, không thể thêm nét vào
được. Là vì trong một quyển văn, tất cả những chữ xóa bỏ, chỉ được chấm
thêm ba chấm ở mặt, không được dập mực tòe toẹt. Bởi vì dập mực tòe toẹt
tức là « đồ bất thành tự », dù cho văn hay cũng bị đánh hỏng. Nhưng mà
những chữ phạm húy lại không được hưởng lệ đó, bất cứ húy nặng hay húy
nhẹ, trót đã viết rồi, dẫu có xóa đi cũng vẫn bị tội như thường. Như vậy, dù
