Ở chỗ này, ông D.T.G. nói đúng : cái lệ chấm văn cho điểm mới có từ
hồi Tây sang. Nói cho đúng là từ lúc ban hành đạo dụ ngày 31 tháng 5 năm
1906 cải cách việc học và việc thi áp dụng từ khoa thi hương năm Kỷ Dậu
niên hiệu Duy-tân thứ 3 (1910). Từ đó mới có việc phê điểm.
Để kết luận, ông D.T.G. không quên trở lại với ông TỐ một lần nữa : «
Trong cuốn « Cao Bá Quát » gồm có nhiều chỗ lảm nhảm, nói nữa e rằng
nhiều quá (…) Nó đã bôi nhọ, bóp chết cả cái tính tình cao thượng, cái chí
khí ngang tàng của ông Quát, và, nếu như sau này không còn có một quyển
nào khác nữa thì chính nó lại sẽ là một cái khí giới đã chém chết ông Quát
lần thứ hai ! »
Vậy thử hỏi ông Tố có nên đề tựa những loại sách như thế không ? Ai
đã có lòng yêu ông Tố hẳn cũng phải trả lời rằng không (…) : « Nếu vì bài
tựa của ông Tố mà rồi kẻ đọc sẽ tin sách ấy là đúng sự thực, hơn nữa, nếu
như người ta lại dùng sách ấy để làm tài liệu khảo cứu… (tr.40) ».
Mối lo lắng của ông GIÁP về điểm này thật chánh đáng, vì cho đến
nay, chứng tích hãy còn đó trong nhiều sách vở báo chí.
Còn về điều lo ngại « nếu như sau này không còn có một quyển nào
khác nữa thì chính nó lại sẽ là một cái khí giới để chém chết ông Quát lần
thứ hai ! », thì ông D.T.G. có thể an tâm. Vì nếu có người chém ông QUÁT,
thì cũng có người – mà nhiều nữa – băng bó và hồi sinh cho ông C.B.Q.
như đã kể ở một đoạn trước. Trong số những người sau này, ông NGUYỄN
TỬ QUANG là một « luật sư » đã chuẩn bị một biện hộ trạng tương đối
đầy đủ hơn hết để cãi cho C.B.Q., tuy ông cũng có lặp lại một đôi giai thoại
không đáng lấy làm tin (như C.B.Q. « cởi quần áo lội xuống tắm » ở Hồ
Tây) có chép trong sách của ông TRÚC-KHÊ. CAO BÁ QUÁT hãy còn
sống trên một bảng tên đường ngay trung tâm Đô-thành Sài-gòn, bên hông
trụ sở Công ty Điện lực Việt-nam. Một xã hội nào còn đầy dẫy áp bức, bất
công, đói rách, xã hội đó không cần có những kẻ « mỏi gối quì mòn sân
tướng phủ » mà cần nhiều Cao Bá Quát biết xem thường bọn quyền môn vô
tài bất hạnh ở bên trên, biết cúi xuống để bất bình cùng xót xa với đồng bào
