ông NGUYỄN VĂN TỐ cho biết « Tuy có chép sai và có một vài điều
không đủ tin, nhưng tôi cũng dịch ra đây để thêm tài liệu cho việc khảo cứu
: « (…) Đến năm 14 tuổi, gặp khoa thi hương, hai anh em nộp quyển ứng
thí, vào kỳ đệ nhất, làm có chốc lát xong, rồi cùng trẻ con đánh quay. (…)
Khoa ấy hai anh em đều đỗ hương tiến ; ngày xướng danh, người ta thấy
đầu còn để trái đào, ai cũng lấy làm lạ. Cách vài năm sau, ông về kinh thi
hội, qua Nghệ an (…) »
Ông TRÚC-KHÊ ở lời chú số 2, trang 27 có nhận định : « Những
thuyết nói hai anh em cùng đỗ một khoa, Quát đỗ giải nguyên, Đạt đỗ á-
nguyên chỉ là ngoa truyền ».
Ở chỗ này, ông T.K. nói đúng vì chuyện thi đỗ hay không và đỗ khoa
nào thời nhà Nguyễn là điều rất dễ kiểm soát với hai quyển « Quốc triều
hương khoa lục » và « Quốc triều đăng khoa lục » của ông CAO XUÂN
DỤC. Nhưng trong « Giai thoại làng nho », cách đó hai trang tức trang
308, chúng ta lại được đọc : « Năm Minh-mạng 12, khoa tân mão (1831)
Quát đỗ cử nhân thứ hai trường Hà-nội, sau bộ Lễ xét lại, đánh xuống cuối
bảng ». Vô tình, đoạn này chép đúng theo sách « Quốc triều hương khoa
lục » đã đính chánh ngay đoạn trên chép rằng C.B.Q. đi thi hương hồi năm
14 tuổi và cả hai anh em đều đỗ một lượt.
HÀNH TẨU HAY THỪA CHỈ ?
Như TRÚC-KHÊ, nhiều tác giả chép rằng nhờ sự đề cử của một quan
tỉnh Bắc-ninh, ông C.B.Q. vào kinh lãnh chức Hành tẩu bộ Lễ. Theo ông
HỒNG-LIÊN L.X.G., « Tới năm Thiệu-trị nguyên niên (1841), vị Á-
nguyên họ Cao mới được vời vào Kinh đô làm chức Thừa chỉ bộ Lễ ».
Chức Hành tẩu không tìm thấy trong « Sách Quan chế » của HUÌNH
TỊNH CỦA. Chỉ biết hành tẩu (đi chạy) là một « chức quan nhỏ không có
chuyên nhiệm, làm việc ở các bộ viện, như chức tạm phái » (ĐÀO DUY
ANH).
