Nguyễn Đăng Giai. Nhưng ông Nguyễn Đăng Giai cũng không phải là
người đề cử ông C.B.Q. làm Giáo thọ phủ Quốc-oai, vì năm 1854, C.B.Q.
bị giáng từ chức chủ sự bộ Lễ (chánh lục phẩm) tại kinh xuống chức giáo
thọ (chánh thất phẩm) tại một tỉnh miền ngược, chẳng khác nào BẠCH CƯ
DỊ đời nhà Đường từ kinh đô bị đổi đi ở một miền xa xôi để gậm nhấm nỗi
buồn của kẻ lưu đày : « Tầm dương đất trích gối sầu hôm mai. »
BA MƯƠI QUAN CÓ LÝ HƠN LÀ BA NGÀN
Ông HỒNG-LIÊN L.X.G. còn kể thêm một giai thoại nữa có liên hệ
đến ông Nguyễn Văn Giai, không nói rõ có phải là ông « Nguyễn Văn Giai
kinh lược » hay không nhưng có cước chú « Ông Nguyễn Văn Giai quê
làng Hồ-khẩu, huyện Vĩnh-thuận, Hà-nội, nay đổi thuộc huyện Hoàn-long,
tỉnh Hà-đông, có biệt tài làm văn và thơ nôm ».
Do cước chú đó, người ta biết ông Giai này không hề làm kinh lược, vì
« ông có tính chất ngang tàng phóng túng, không chịu luồn cúi. Nguyễn
Văn Giai không hề nộp quyển dự thi một khoa nào, nên ông không có bằng
cấp »
. Ông thường dùng mưu trí để phá thiên hạ mà cười chơi. Tính ông
lại bình dân. Như vậy, ông Nguyễn Văn Giai lần này chính thật là Nguyễn
Văn Giai chớ không phải Nguyễn Đăng Giai kinh lược :
« Cao tiên sinh vốn được nhà đại nho Nguyễn Văn Giai quí trọng,
chiều chuộng. Lúc ông này mới cưới vợ mọn là người phường hát ở Bắc-
ninh bèn nhờ nhà thơ họ Cao làm một bài ca. Nhà thơ liền cầm bút viết
ngay :
« Bắc phương hữu giai nhân
Tuyệt thế nhi độc lập
Giá đã nên nhứt cố khuynh thành
Trọng cho tài mà lại tiếc cho mình
Chen chúc mấy đời chi mãi tá !
Ngã diệc tự tác ngã
Nhân phi bất thị khả khan nhân
