Ba mươi quan nghe hợp lý hơn vì ba ngàn quan vào thời C.B.Q. là
một số tiền khổng lồ. Thuở bấy giờ, quan viên thọ bổng lộc của triều đình
bằng tiền và hiện vật (gạo) cộng thêm khoảng phụ cấp về y phục gọi là tiền
xuân phục. Lương bổng đồng niên của một chủ sự, một tri huyện (chánh
lục phẩm) không kể hiện vật và tiền xuân phục, chỉ có ba mươi quan mà
thôi. Ba ngàn quan tức là một trăm năm lương của một ông tri huyện hay là
bảy năm rưỡi lương của một ông quan chánh nhứt phẩm tại triều. Ba mươi
quan cũng là quá lắm rồi, nói gì tới những ba ngàn. Chúng ta hẳn còn nhớ,
vào thời Tự-đức, LÊ NGÔ CÁT, sau khi sửa và soạn xong một quyển sử
(sau mang tựa là « Đại-Nam quốc sử diễn ca ») chỉ được vua ban có một
tấm lụa và hai đồng tiền, nên ông có lời nói đùa hàm ý bất mãn :
« Vua khen thằng Cát có tài,
Thưởng cho cái khố với hai đồng tiền. »
Vua thưởng quan chỉ có hai đồng tiền mà một thường dân như Ba Giai
lại có thể thưởng một lúc đến ba ngàn hay sao ?
Hơn nữa, Ba Giai không có thi cử đậu đạt gì, không có xuất chính làm
quan làm tư mà hầu có bổng ngoại đến thiên tứ vạn chung, nghĩa là không
đủ sức để mà vung tay quá trán như vậy được. Ba Giai cũng không phải là
thương nhân. Phương chi, bấy giờ công thương chưa mở mang, người nào
mua bán có được năm bảy vạn cũng được coi là cự phú rồi. Ba Giai không
thuộc hạng người đó, thế thì làm sao có tiền tiêu pha hơn cả bậc vua chúa ?
Tóm lại, cái giai thoại Ba Giai tặng hay thưởng C.B.Q. chưa chắc đã
có thật, mà thêm vô chi tiết ba ngàn nữa là biến cái giai thoại kia thành
chuyện hoang đường.
Theo « Dật sử ông Cao Bá Quát »
, theo ông NGUYỄN TƯỜNG
PHƯỢNG
và ông TRÚC-KHÊ, người tặng thưởng đó là Nguyễn Văn
Khái, một hiển quan hay là một tay phú hộ thời bấy giờ ở Bắc-ninh, và số
tiền thưởng đó là ba mươi quan.
AI KHEN CAO BÁ QUÁT ?
