Niên (con đức Hiệp-Hòa), cụ Quật-Đình Ưng-Ân, của bà Huyện-Thương
(phủ Tuy-lý vương), của cụ Phan Văn Khanh (phủ An-Thường Công Chúa)
v.v… » (tr.187)
Vì nói chung, xuất xứ bị coi nhẹ như đã nói mà từ lâu rồi, cố học giả
PHAN VĂN HÙM mới lên tiếng về « Bề ngoài của sách khảo cứu » nhận
xét rằng « nhiều nhà làm sách không để ý đến phép trưng dẫn. Phép này chỉ
là bề ngoài của sách khảo cứu. Nhưng nó quan hệ ».
Từ sau biến cố lịch sử năm 1945, xuất xứ ít bị coi nhẹ hơn trong loại
sách khảo cứu, tuy nhiên cũng vẫn còn đây đó những tác phẩm biên khảo
có giá trị mà xuất xứ không được nêu rõ ràng đầy đủ trong sách hoặc thiếu
cả bảng thư mục ở cuối sách. Hai mươi năm sau PHAN VĂN HÙM, ông
NGUYỄN PHƯƠNG có bài « Cước chú và thư lục »
có nhiều chi tiết
hơn như để nhắc nhở kẻ học và những người làm công việc biên khảo.
3. Tài liệu ít ỏi, xuất xứ không được chú trọng đúng mức hay bị quên
hẳn nên từ T.K., ngoại trừ phần nhận định về C.B.Q. cách mạng hay không
cách mạng, nói chung có nhiều sự lặp lại trên sách báo với ít nhiều sự khác
biệt trong chi tiết, mà không có thêm tài liệu mới soi sáng tư tưởng và hành
động của nhân vật.
Thiếu xuất xứ hay xuất xứ không minh bạch, những chi tiết kể lại về
C.B.Q. không có giá trị hơn những chuyện vặt trên các nhựt báo dưới các
mục đại loại như Thiên hạ đồn, Nghe rồi bỏ, Tin vịt, v.v… Với những mục
có cái tên như vậy, người viết có hy vọng giải trừ trách nhiệm của mình, vì
đã nói là thiên hạ đồn, thì có thể đúng mà cũng có thể sai…
Vì vậy, càng đọc nhiều sách báo viết về C.B.Q. người ta càng thấy rối
thêm và không khỏi có ít nhiều chán nản. Không có gì mới cả (hoặc rất ít
mà không có xuất xứ) mà mỗi lần một sự kiện, một lời nói được lặp lại là
mỗi lần có hy vọng bắt gặp một sự sai lệch như kiểu hai bồ chữ, ba bồ chữ,
bốn bồ chữ hay một nhân vật được những người viết cho chết ở nhiều nơi,
khi tại trận, khi Phú-thị, khi Hà-nội, khi Huế ! Không phải người đọc nào
