tàn bạo do một tai nạn chết người.
Trong suốt tám năm ấy, khó mà phân biệt được việc gì do Ma-ri làm,
việc gì do Pi-e làm. Có lẽ hai vợ chồng bác học đều không nghĩ đến điều đó.
Thiên tài của Pi-e Qui-ri đã được tỏ rõ qua những công trình đặc biệt của nhà
vật lý trước đây. Còn thiên tài của Ma-ri là linh cảm ngay từ giây phút đầu
sự khám phá ấy, và khởi đầu một cách chớp nhoáng. Thiên tài ấy sau này
được thể hiện một lần nữa khi bà quả phụ Qui-ri trong cảnh cô đơn, vẫn
dũng cảm đảm đương một khoa học mới và đưa dần khoa học này đến phát
triển rạng rỡ, hài hòa. Đó chẳng phải là những chứng cớ hiển nhiên rằng
trong quá trình phối hợp tuyệt diệu giữa một nam một nữ ấy, cuộc trao đổi là
bình đẳng đó sao?
Như vậy kể cũng đủ thỏa mãn lòng chúng ta tha thiết muốn tìm hiểu
và khâm phục. Hãy đừng tách rời hai con người tràn đầy tình yêu mà chữ
viết cũng quyện lấy nhau trên những trang sổ ghi đầy công thức. Hai con
người mà rồi đây sẽ cùng kí chung hầu hết những bản báo cáo khoa học của
họ. Pi-e và Ma-ri thường viết: “Chúng tôi thấy rằng… chúng tôi nhận xét
rằng…” Trường hợp bất đắc dĩ phải nói rõ vai trò từng người, hai nhà bác
học sẽ dùng cách nói cảm động như sau:
“Nhiều quặng u-ra-ni và tho-ri (pêch-blen, can-cô-lit và u-ra-nit) rất
có hoạt tính về phương diện phát ra tia bếch-cơ-ren. Trong một công trình
trước đây, một trong hai chúng tôi đã chỉ rõ rằng hoạt tính của các quặng ấy
còn mạnh hơn cả hoạt tính của u-ra-ni và tho-ri nữa, và đề xuất ý kiến rằng
hiệu quả này có lẽ do một chất gì khác có hoạt tính chứa đựng trong những
quặng đó với một lượng rất nhỏ”.
(Pi-e và Ma-ri Qui-ri. Tường trình ngày 18 tháng 7 năm 1898).
*
* *
Hai vợ chồng bác học Qui-ri tìm cái “Chất rất có hoạt tính” trong một
loại quặng u-ra-ni, đó là pêch-blen. Ở thể thô, quặng pêch-blen tỏ ra phóng
xạ mạnh hơn bốn lần ô-xít U-ra-ni tinh khiết mà nó chứa đựng. Nhưng thành
phần các chất có trong quặng ấy đã khá rõ. Vậy thì cái nguyên tố mới nằm
trong quặng này phải ở một lượng rất nhỏ cho nên các nhà bác học mới
không thấy, mặc dầu đã dùng những phương pháp phân tích tỉ mỉ và chính
