đu-a Bran-li, được chia đều mua quốc trái Pháp và trái khoản của thành phố
Vác-xô-vi.
Sổ chi tiêu còn ghi vài khoản khác: quà tặng và tiền cho vay gửi anh của
Pi-e và các chị của Ma-ri, tiền góp chung vào các hội khoa học…
Giúp cũng nhiều: giúp một số học sinh Ba Lan, một bạn gái lúc thiếu
thời của Ma-ri, anh em lao công ở phòng thí nghiệm, một nữ sinh túng thiếu
ở Xe-vrơ… Chợt nhớ đến một bà rất nghèo ngày xưa đã tận tụy dạy Ma-ri
tiếng Pháp, bây giờ là bà Kô-dơ-lốp-xca, vốn gốc Pháp sinh ở tỉnh Đi-ép, lấy
chồng Ba Lan nay chỉ ước mơ về thăm quê hương xứ sở. Ma-ri biên thư mời
bà sang Pháp, đón bà về nhà và trả tiền tàu từ Vác-xô-vi đến Pa-ri, rồi từ Pa-
ri đến Đi-ép. Bà ta cảm động đến ứa nước mắt.
Tuy rộng rãi, Ma-ri rất kín đáo, đúng mức. Suốt đời bà quyết tâm giúp đỡ
những người cần đến mình, và muốn làm việc đó theo khả năng của mình để
có thể giúp được lâu dài.
Còn đối với bản thân thì sao? Ngôi nhà ở đại lộ Kê-léc-man, có thêm một
buồng tắm “tối tân” và một căn phòng mà giấy chăng trên tường đã phai nhạt
cũng được tu sửa lại. Nhưng trong dịp nhận tiền thưởng Nô-ben, Ma-ri chưa
hề nghĩ đến sắm một cái mũ mới. Và nếu bà cứ muốn Pi-e thôi dạy học ở
trường Vật lý, thì bà vẫn dạy ở Xe-vrơ vì mến học trò và cũng vì cảm thấy
còn có sức tiếp tục để kiếm thêm thu nhập cho gia đình.
ù
Giữa lúc vinh quang đang chờ đón hai nhà bác học, mà lại kể tỉ mỉ những
chi tiêu vụn vặt trên đây thì thật nực cười.
Pi-e và Ma-ri rất sung sướng thấy phát minh của mình được Hàn lâm
Thụy Điển đánh giá đúng mức. Niềm vui của những người thân làm cho hai
vợ chồng cảm động, và số tiền bảy mươi nghìn phơ-răng đến đúng lúc, nó đỡ
được gánh nặng nhu cầu hằng ngày.
Còn những cái khác – những cái thường là nguyên nhân thúc đẩy thiên
hạ cố gắng, và đôi khi có những hành động thấp hèn – chỉ làm ông bà
ngượng nghịu và thấp hèn.
Một sự hiểu lầm kéo dài đã tách biệt Pi-e và Ma-ri với công chúng giàu
lòng ngưỡng mộ. Năm 1903 là năm mở đầu một giai đoạn hồi hộp nhất trong
cuộc đời hai nhà bác học. Họ đã đến tuổi mà thiên tư, được kinh nghiệm bổ
sung có thể phát huy đến mức cao nhất. Trong một gian nhà xe lụp xụp, dột
nát, họ đã thành công trong việc khám phá ra chất Ra-đi làm cho thế giới
