không hiểu gì cả. Bà không ngã vào những cánh tay âu yếm, không than vãn,
khóc lóc. Người ta cảm thấy bà cũng vô tri, vô giác, trơ trơ như một tượng
gỗ. Một hồi lâu, im lặng, ngơ ngác, môi bà mới lắp bắp và khẽ hỏi, như còn
điên cuồng hy vọng một sự cải chính nào đó:
– Pi-e chết rồi?... Chết... Chết thật à?...
Từ khi tiếng “Pi-e đã chết” thấm vào tâm hồn Ma-ri thì cuộc sống cô
quạnh và thầm lặng như một tấm áo choàng đã vĩnh viễn đặt trên đôi vai
người quả phụ. Ma-ri Qui-ri, trong cái ngày tháng Tư ấy, đã trở thành cô
đơn, buồn thảm khôn nguôi.
Một bức tường vô hình giờ đây như ngăn cách Ma-ri với những
người chứng kiến tấn thảm kịch này. Trước những lời thương tiếc và an ủi
của họ hàng thân thuộc, Ma-ri vẫn trơ trơ: Mắt ráo hoảnh, mặt xanh xám,
như không nghe thấy gì, và khó khăn lắm mới đáp lại những câu hỏi cấp
bách nhất. Bằng vài lời vắn tắt, Ma-ri không cho mổ xác khám nghiệm để
kết thúc điều tra của tòa án và yêu cầu cho đưa thi hài về đại lộ Kê-léc-man.
Bà nói với bà bạn Pe-ranh cho I-ren sang ở nhờ trong những ngày tới,
đánh điện về Vác-xô-vi “Pi-e chết vì tai nạn”. Rồi ra ngoài vườn đất còn ẩm
ướt, ngồi xuống, chống khủy tay lên đầu gối, hai tay ôm lấy đầu, hai mắt đờ
ra.
Không một cử động, như câm, như điếc, Ma-ri ngồi chờ người bạn
đời của mình.
Thoạt tiên, người ta mang đến mấy vật kỷ niệm đau thương tìm thấy
trong các túi của Pi-e: Một bút máy, mấy chiếc chìa khóa, một ví, một cái
đồng hồ – máy không hề suy xuyển,cả đến mặt kính cũng còn nguyên. Sau
cùng lúc tám giờ tối, một xe cấp cứu đến đỗ trước nhà. Ma-ri vội bước lên và
trong ánh sáng mập mờ, nhìn thấy khuôn mặt của Pi-e bình thản, khoan thai.
Chiếc cáng nặng nề, chậm chạp, đi qua cổng nhỏ. Ăng-đrê Đờ-biếc-
nơ đến tìm người thầy, người bạn của mình ở đồn cảnh sát, lúc đó cũng đỡ
chiếc cáng bi thảm. Thi hài được đặt ở một buồng nhà dưới và Ma-ri ngồi
một mình với chồng.
Bà hôn mặt chồng, trên cơ thể hãy còn mềm, gần như còn ấm, hôn
lên bàn tay, hãy còn gập lại được. Người ta phải dìu Ma-ri sang phòng bên
cạnh, để bà khỏi trông thấy cảnh khâm liệm. Như mất hồn, bà nghe lời rồi
chợt nghĩ là giây phút đó sẽ mất đi không bao giờ lấy lại được, và đáng ra
không thể cho ai thu xếp những quần áo vấy máu ấy, thế là bà trở lại, và bám
