nghiệp chung đó và có thể coi như một sự tôn kính đối với hương hồn người
đã khuất”.
*
* *
Với một khám phá lừng danh khắp năm châu và hai giải Nô-ben, Ma-
ri được rất nhiều người khâm phục nhưng cũng bị lắm kẻ ghen ghét.
Một chiến dịch lăng mạ điên đảo nổ ra giữa Pa-ri như muốn vùi dập
người quả phụ 44 tuổi đã yếu đuối kiệt sức vì một công việc quá nặng nề.
Nghiên cứu khoa học thời đó còn là công việc của đàn ông. Đương
nhiên những người bạn thân nhất của Ma-ri, những người mà bà có thể trao
đổi suy nghĩ, thổ lộ tâm sự phần lớn là nam giới. Và trong quan hệ bạn bè và
đồng nghiệp này, bà thường có một ảnh hưởng sâu sắc, nhất là đối với một
nhà bác học lớn đương thời. Thế là đủ cho thiên hạ gièm pha, dị nghị. Một
nữ bác học suốt đời chỉ biết làm việc, một tấm lòng đoan trang, nghiêm túc,
và mấy năm lại đây, còn rất đáng thương lại bị vu khống là làm tan nát nhiều
gia đình và bôi nhọ một thanh danh quá chói lọi.
Thời gian đã trả lời và phê phán những người đã khởi xướng ra cuộc
công kích này. Nhưng hồi đó bao lần Ma-ri phải chống đỡ tuyệt vọng và
vụng về bi thảm. Về những bài báo đương thời có tính chất lăng mạ, những
bức thư nặc danh, đe dọa hành hung và có nguy cơ đến tính mạng.
Ma-ri bị xô đẩy đến chỗ suýt thì hóa điên, hóa dại, và thế lực như suy
kiệt, cuối cùng, bà đã bị một bệnh hiểm nghèo đánh gục.
Chỉ cần nhắc lại ở đây, một việc ít tai hại nhất nhưng cũng đê tiện
nhất, luôn luôn đả kích vào bà Qui-ri trên suốt con đường bà đi. Cứ mỗi khi
có cơ hội hạ thấp con người duy nhất ấy – như trong những ngày đau khổ
1911 – hoặc khước từ không cho bà một chức vị, một phần thưởng hay một
danh vọng, thí dụ vào Viện Hàn lâm, thì người ta lại lôi cái nguồn gốc của bà
ra gièm pha hèn mạt. Hết vu khống là người Nga, người Đức lại bị chê trách
là người Do Thái, người Ba Lan, và tóm lại là “một mụ nước ngoài” đến Pa-
ri để chiếm đoạt, giành giật địa vị lạm quyền. Nhưng mỗi khi có tài năng của
Ma-ri Qui-ri, khoa học được đưa lên đài danh vọng, mỗi khi các nước khác
ca ngợi biểu dương, tặng bà những danh vị, suy tôn chưa hề thấy từ trước, thì
bỗng nhiên mấy tờ báo ấy, ngòi bút ấy lại không ngớt lời tâng bốc “nữ sứ giả
của nước Pháp, đại diện tiêu biểu nhất cho tinh hoa của chủng tộc ta và vinh
