Đất nước Ba Lan tràn ngập áp phích và tem có in chân dung bà Qui-
ri. Người ta quyên tiền, hoặc nói đúng hơn là quyên gạch “Hãy mua một
viên gạch để xây dựng Viện Ma-ri Xkhua-đốp-xka Qui-ri!”. Lời kêu gọi in
trên hàng ngàn bưu ảnh có kèm một câu viết tay của nhà nữ bác học: “Mong
muốn sâu sắc nhất của tôi là lập một viện Ra-đi-om ở Vác-xô-vi”. Cuộc vận
động này được sự giúp đỡ nhiệt tình của nhà nước Ba Lan, thành phố Vác-
xô-vi và nhiều tổ chức quan trọng ở Ba Lan.
Gạch quyên được ngày càng nhiều… Và đến năm 1925, Ma-ri lại đến
Vác-xô-vi đặt nền móng cho viện Ra-đi-om. Một cuộc về thăm thắng lợi: hồi
tưởng lại quá khứ, hứa hẹn về tương lai… Cả dân tộc thắm thiết đón người
phụ nữ mà báo chí gọi là “Vị phu nhân thứ nhất của nước Cộng hòa Ba
Lan”. Các trường đại học, các viện Hàn lâm, các thành phố Ba Lan đều tặng
Ma-ri những danh hiệu cao quý nhất.
Một buổi sáng nắng ráo, tổng thống nước cộng hòa Ba Lan đặt viên
gạch đầu tiên, xây Viện Ra-đi-om, bà Qui-ri đặt viên thứ hai, và chủ tịch
thành phố đặt viên thứ ba…
Không một chút gì nghi thức cứng rắn trong những buổi lễ đó! Chẳng
phải vì lịch thiệp hay xã giao mà tổng thống Xta-ni-xoap Vôi-trê-khốp-xki
(Stanislav Wojciechowski-NS) khen Ma-ri nói tiếng mẹ đẻ rất sõi sau bấy
nhiêu năm xa đất nước. Vì chính ông cũng đã từng ở Pa-ri, và là bạn của cô
sinh viên Xkhua-đốp-xca. Bạn cũ gặp nhau, bao nhiêu kỷ niệm xưa được
nhắc lại. Xta-ni-xoáp hỏi:
– Bà còn nhớ cái gối du lịch nhỏ mà bà cho tôi mượn, cách đây
ba mươi năm, khi tôi trở về Ba Lan với một sứ mệnh chính trị bí mật? Nó đã
giúp ích cho tôi rất nhiều!
– Nhớ lắm chứ – Ma-ri vừa cười vừa đáp lại – Tôi còn nhớ là ông
còn chưa trả lại cái gối ấy cho tôi!
*
* *
Năm tháng trôi qua, gạch ngày nay đã được xây thành tường. Nhưng
nào Ma-ri và Brô-ni-a đã hết long đong, vất vả. Tuy hai chị em đã đem một
phần lớn vốn liếng dành dụm của mình vào sự nghiệp này, tiền vẫn chưa đủ
