chẳng làm được. Một người con gái từ năm mười bảy đã phải đi dạy học tư,
ăn ở ngay nhà người ta, bận dạy học đến bảy, tám tiếng mỗi ngày, làm gì còn
thì giờ để giỏi giang về nội trợ? Tất cả những gì mà Brô-ni-a học được khi
còn giữ tay hòm chìa khóa ở nhà thì Ma-ri không biết. Và người ta kháo với
nhau trong nhóm đồng hương Ba Lan, “Cô Xkhua-đốp-xka không hề biết
xúp nấu bằng gì”.
Ma-ri không biết và cũng không muốn biết. Tội gì bỏ cả buổi sáng để
tìm bí quyết nấu xúp trong khi cũng thời gian ấy có thể học được vài trang
vật lý hoặc đến phòng thí nghiệm làm được một phân tích lý thú?
Trong chương trình hàng ngày, Ma-ri dứt khoát bỏ hết cả buổi giải
trí, gặp gỡ bạn bè và đến cả khoản tiếp xúc với mọi người. Cô khẳng định
đời sống vật chất là không quan trọng, thậm chí không có nữa. Trên nguyên
tắc ấy, cô tự ghép mình vào một cuộc sống khắc khổ, lạ lùng.
Thư gửi Dô-dép ngày 17 tháng 3 năm 1893:
“Có thể nói bây giờ em làm việc được rất nhiều, gấp trăm lần dạo
mới qua đây, còn ở phố Đức quốc, đằng chị Brô-ni-a, hồi đó cứ bị quấy rầy
luôn. Anh Ca-di-mia, chồng chị Brô-ni-a hình như nghĩ rằng hôm nào em
không đến trường thì chẳng còn việc gì khác ở nhà là tiếp chuyện anh ấy. Có
lần em đã phải nói thẳng… mấy hôm sau cả hai anh chị đã tiếc, đến chỗ em
và ba người lại uống trà với nhau vui vẻ.
Ở đằng nhà, chị dâu em vẫn săn sóc đến cha như chị đã hứa với em
đấy chứ? Cha biên thư, bắt đầu nói về chị một cách âu yếm khiến em lo rồi
cha quên em đấy! ...”
Phố Phơ-lát-te, đại lộ Po Roay-an, phố Phơi-ăng-tin… Những chỗ ở
mà Ma-ri thuê đều chung một đặc điểm là rẻ tiền và thiếu tiện nghi. Thoạt
tiên cô đến một nhà trọ xoàng xĩnh có sẵn đồ đạc. Ở đây phần lớn là sinh
viên có gia đình, thầy thuốc hoặc sĩ quan của doanh trại bên cạnh. Sau đó,
muốn yên tĩnh hơn, cô tìm thuê một gian sát nóc, tầng trên cùng một ngôi
nhà khá giả, là loại phòng dành cho người nhà. Với 15 hoặc 20 quan một
tháng, chỉ có thể được một buồng cỏn con, không điện nước, không được
sưởi ấm, ánh sáng lọt qua một cửa tò vò trên mái, chỉ đủ thấy một mảnh trời
vuông.
Đồ đạc của Ma-ri vẻn vẹn có chiếc giường gấp bằng sắt và nệm mang
