rộng rãi những khu phố bất hảo nhất trong thành phố. Ông kể cho tôi nghe
về những giờ dài đăng đẳng mà ông phải đi bộ qua đại lộ La Madeleine để
canh chừng cho những người Anh chếnh choáng hơi men ao ước muốn
xem những thứ mà luật pháp cấm. Khi gặp may ông có thể kiếm được một
số tiền kha khá, nhưng sau cùng áo quần tồi tàn của ông làm cho những
khách tham quan hoảng sợ và ông không còn kiếm được một người nào
liều lĩnh đến độ dám tin cậy ông nữa. Rồi tình cờ ông tìm được việc dịch
những bài quảng cáo cho những thứ thuốc có bằng bào chế được phát thanh
trong chương trình quảng cáo ngành dược ở Anh. Trong thời gian một cuộc
bãi công nọ, ông lại được thuê làm thợ sơn nhà.
Trong khi đó, ông vẫn không hề ngừng công việc nghệ thuật của ông,
nhưng chẳng bao lâu ông lại chán những xưởng vẽ - việc này hoàn toàn do
ông. Ông chưa bao giờ nghèo đến nỗi không mua nổi vải vẽ và sơn, và thật
ra ông không cần gì khác nữa. Tôi có thể hiểu được phần nào việc ông vẽ
trong một tình trạng rất khó khăn, và và không sẵn lòng nhận sự giúp đỡ
của ai cả nên ông mất nhiều thì giờ để tìm ra cách giải quyết những vấn đề
kỹ thuật mà những thế hệ trước đã lần lượt vạch ra rồi. Ông đang nhắm vào
một cái gì đó, tôi không biết là cái gì, và có lẽ chính ông cũng không biết
nữa, cho nên tôi lại có ấn tượng mạnh mẽ hơn về một con người bị ám.
Hình như ông không được hoàn toàn tỉnh trí. Theo tôi, sở dĩ ông không
muốn cho xem tranh ông vẽ là vì thực sự ông không thích chúng. Ông sống
trong mơ và thực tế không có nghĩa lý gì đối với ông. Tôi có cảm giác rằng
ông làm việc trên khung vải với tất cả sức lực của cá tính mãnh liệt của
mình, quên hết mọi chuyện khác để cố gắng đạt cho được cái mà ông nhìn
thấy bằng con mắt của tâm hồn. Và rồi, khi đã làm xong, có lẽ không phải
là bức tranh - bởi vì tôi có ý nghĩ rằng ít khi ông hoàn thành được điều gì -
mà là sự đam mê đã đốt cháy ông thì ông không còn để ý gì đến nó nữa.
Ông không bao giờ thỏa mãn với cái mà ông đã làm được: đối với ông,
dường như không có kết quả nào so sánh được với cái ảo giác đã ám ảnh
ông.
