hoạ lại gây cho tôi một ấn tượng sâu sắc đến thế. Này, tôi có cảm giác y
như khi tôi vào giáo đường Sistine ở Rôma. Ở đó tôi cũng hoảng sợ vì sự vĩ
đại của người đã vẽ trên trần nhà thờ ấy. Đó là thiên tài, thật kỳ diệu và át
hẳn mọi thứ. Tôi cảm thấy mình bé nhỏ và vô nghĩa. Nhưng anh đã được
chuẩn bị để đón nhận sự vĩ đại của Michael Angelo. Còn tôi thì không được
chuẩn bị gì cả để đón nhận sự kinh ngạc vô cùng về những bức tranh trong
một cái chòi của người bản xứ, xa cách với văn minh, nằm trong một hốc
núi bên kia Taravao. Và Michael Angelo thì lành mạnh, khoẻ khoắn.
Những kiệt tác đó của ông có cái vẻ bình tĩnh của bậc cao siêu. Còn ở đây,
mặc dù là cái đẹp, nhưng ẩn chứa một cái gì đó rối rắm. Tôi không biết nó
là cái gì. Nó làm cho tôi khó chịu. Nó gây cho tôi cái ấn tượng mà anh có
khi anh ngồi gần cửa một căn phòng mà anh biết trống không, nhưng anh
không biết tại sao, anh vẫn hoảng sợ, cho là có người ở bên trong. Anh tự
trách mình, anh biết đó chỉ do thần kinh của anh mà thôi, tuy nhiên, tuy
nhiên…Trong khoảnh khắc không thể nào cưỡng lại được sự sợ hãi đang
xâm chiếm lấy anh, và anh bất lực vì một nỗi khiếp sợ vô hình. Vâng, thú
thật tôi không hề hối tiếc khi nghe những kiệt tác kỳ lạ đó bị phá huỷ.
- Bị phá huỷ à? - Tôi kêu lên.
- Mais oui
, anh không biết sao?
- Tôi làm thế nào mà biết được? Thật tôi chưa bao giờ nghe nói đến
những tác phẩm này; nhưng tôi nghĩ có lẽ chúng đã rơi vào tay một tư nhân
nào đó. Hiện nay vẫn không có một danh mục chắc chắn nào về những bức
tranh">
- Khi bị mù, ông thường ngồi hàng giờ trong hai căn phòng mà ông đã vẽ
ấy, nhìn những tác phẩm của mình bằng đôi mắt mù và có lẽ ông còn thấy
rõ hơn ông đã từng nhìn thấy trước đó trong đời ông. Ata cho tôi biết ông
không bao giờ than thân trách phận, ông không bao giờ mất lòng can đảm.
Đến phút chót đầu óc ông vẫn bình thản và tỉnh táo. Nhưng ông bắt cô ta
