14
Trong suốt cuộc hành trình trở về Anh tôi đã suy nghĩ nhiều về Strickland. Tôi cố sắp đặt có thứ
tự những chuyện phải nói với bà vợ của ông. Thật không được vừa ý chút nào, và tôi không tưởng
tượng rằng bà ta sẽ bằng lòng về tôi; bản thân tôi cũng không bằng lòng với chính mình. Strickland
làm tôi bối rối thêm. Tôi không thể nào hiểu nổi những động cơ thúc đẩy ông ta. Khi tôi hỏi ông cái
gì đầu tiên đã khiến ông có ý nghĩ muốn trở thành họa sĩ, ông không thể hoặc không muốn nói cho
tôi biết. Tôi không hiểu được gì về chuyện đó. Tôi cố tự thuyết phục rằng một ý nghĩ nổi loạn đen tối
nào đó đã từ từ lớn mạnh trong đầu óc chm chạp của ông ta, nhưng rõ ràng ông không bao giờ tỏ ra
thiếu kiên nhẫn với nếp sống đơn điệu của mình. Nếu vì buồn chán không thể chịu nổi mà ông quyết
định trở thành một họa sĩ để phá vỡ những mối ràng buộc tẻ nhạt, thì chuyện đó có thể hiểu được và
tầm thường; nhưng tôi cảm thấy ông không có vẻ gì là tầm thường. Rốt cuộc, vì tôi vốn là người
lãng mạn nên đã nghĩ ra một lối giải thích mà tôi thừa nhận là gượng ép, nhưng lại là lối giải thích
duy nhất tương đối làm tôi thỏa mãn. Điều đó như thế này: tôi tự hỏi phải chăng trong tâm hồn ông
ta có một thiên hướng sáng tạo nào đó đã bám rễ sâu xa, mà hoàn cảnh sinh sống của ông đã che
khuất đi, nhưng nó cứ phát triển liên tục chứ không hề yếu đi, như ung thư phát triển trong những
mô sống, cho đến khi cuối cùng chiếm trọn cả con người của ông và bức bách ông phải hành động,
không thể cưỡng lại được. Con chim cu đẻ trứng trong tổ chim lạ, khi chim non nở ra nó hích vai
đẩy các anh nuôi của nó ra ngoài và cuối cùng phá vỡ chiếc tổ đã che chở nó.
Thật lạ lùng biết chừng nào khi thiên hướng sáng tạo nắm bắt lấy người mua bán cổ phần chứng
khoán chán ngắt này và đưa đẩy ông ta đến chỗ suy sụp hoàn toàn, tạo ra bất hạnh cho những người
phụ thuộc vào ông. Thế nhưng không lạ lùng hơn cách mà ý Chúa đã nắm lấy những người có thế
lực và giàu sang, đeo đuổi họ thật gắt gao ch đến cuối cùng, khi bị chế ngự hoàn toàn, họ từ bỏ trần
thế và tình yêu của đàn bà để sống cuộc đời khổ hạnh của tu viện. Sự biến đổi có thể đến dưới nhiều
hình thức, bằng nhiều cách. Đối với một số người, cần có tai biến lớn, như tảng đã phải vỡ ra từng
mảnh vì sự giận dữ của dòng nước lũ; nhưng đối với một số người khác thì nó đến từ từ, như tảng đá
phải mòn dần đi vì giọt nước cứ nhỏ xuống liên tục, không bao giờ ngừng. Strickland có cái tính
thẳng thắn của người cuồng tín và sự nhiệt tình của một tông đồ.
