Sáu 1940, trong chuỗi ngày vô cùng buồn thảm của cuộc xung chiến vì bội
bạc, trận xung chiến đê hèn, mê muội, độc ác, đánh lại nước Pháp đã thua
trận và tủi nhục, chưa bao giờ dân tộc Ý ý thức sâu xa và hào hùng cái hạn
độ lỗi lầm và sự vô tội của mình đến như thế, chưa bao giờ họ nhục nhã
như thế, nhục nhã cho mình, cho thân phận làm đối tượng chứ không phải
làm chủ thể, nhục nhã cho lịch sử mình, cho sự quy hàng đau đớn trước lịch
sử của mình như thể quy hàng một sự kiện xa lạ với ý thức nó.
Khởi đầu từ tháng Bảy 1940 trên ngọn Bạch Sơn (Mont Blanc), tại
chỗ đồn trú nhỏ bé tên gọi Guédoz (một ngôi nhà đá nhỏ, độc một gian
không có cửa sổ, trên đèo Seigne, gần như bị tuyết phủ lấp), và xong xuôi
vào tháng Tám cùng năm ở làng Morgex, trong thung lũng Aoste, nơi đây
trung đoàn thứ năm - tôi làm đại úy - được hưởng những thời kỳ nghỉ ngơi,
cuốn Mặt trời mù ra mắt dưới hình thức đăng nhiều kỳ trên tạp chí Thời đại
tháng Giêng và Hai năm 1941. Nhưng một vài chương bị kiểm duyệt bỏ: đó
là chương III và hai chương sau cùng XVII và XVIII trong bản thảo.
Chương III gồm có phần kể về một giai đoạn minh chứng đặc biệt tình
thương, tình cảm mến đối với nước Pháp và sự phản kháng tinh thần của
dân làng Morgex và lính khinh bộ các tiểu đoàn Edolo, Tirana và
Morbegno đối với chiến trận mê muội đó. Ngày 10 tháng Sáu 1940, đạo
khinh bộ thứ năm được lệnh chỉnh đốn hàng ngũ tại quảng trường làng
Morgex (lúc bấy giờ tên là Valdigna d’Aosta) để nghe diễn từ của
Mussolini. Quảng trường tràn ngập đám người lặng im cùng những binh
lính khinh bộ vừa tuyển. Khi giọng Mussolini tuyên bố khai chiến với
Pháp, dân làng Morgex bật khóc thành tiếng và nhiều tiếng la ó phản đối
vang dậy từ hàng ngũ khinh bộ binh. Nhiều bản thông tư tối cơ mật đến tay
những viên chỉ huy trung đoàn rồi truyền xuống chỉ huy đại đội, thông tư
khuyến cáo sĩ quan đề phòng và thủ thế sẵn sàng báo động hoặc dẹp yên
mọi hành vi bất phục tùng. Mussolini không lấy làm an tâm về lòng chính
trực của binh lính. Trung đoàn khinh bộ thứ tư, do vị đại tá Magliano kiêu
hùng chỉ huy, còn bị hăm dọa tách xa tiền tuyến trong mấy ngày đầu của
trận chiến, bởi vì Mussolini không tin họ. Ngờ vực lòng chính trực của
