Cảm giác sâu sắc một điều, dường như trước một chủ trương cần được
truyên truyền nào đó, thì con người công-dân-chính-trị và bản năng nghệ sĩ
đã được Bút Tre đồng nhất tức thời. Nghĩa là dù nội dung hay hình thức
đều phụ thuộc vào tâm trạng Bút Tre thăng hoa tùy theo biên độ nào đó.
Người đọc vừa bực vừa buồn cười. Mệt nhưng thích. Tò mò. Đã cầm đọc
thì phải cố mà đọc hết. Những chỗ tức cười, ngang ngang lại là những chỗ
nội dung cực kỳ quan trọng của vấn đề mà Bút Tre muốn hướng người đọc
tới đích.
Làng Đồng Lương hầu như ai cũng thuộc vè, biết đặt vè. Nơi Bút Tre
sinh ra thuộc vùng văn hóa cổ Phú Thọ. Đồng Lương kề với làng Văn
Lang, một Grobvo của Đất Tổ và liền bên làng Thanh Uyên, cái nôi của hát
Ghẹo có từ thời Hùng Vương dựng một tam giác địa văn hóa đặc sắc.
Có lẽ Bút Tre là hiện tượng văn nghệ quần chúng tuyên truyền trực tiếp
phục vụ chính trị duy nhất, đột biến thành trào lưu văn nghệ dân gian ngay
khi tác giả đang còn sống. Sự hồn nhiên tưởng là ngây ngô gây nên hiệu
ứng cảm xúc đặc sắc, bởi tính bất ngờ, gấp ngoặt trong ngôn ngữ là bản thể
chính yếu của thơ Bút Tre.
Thực vậy, đã là người Việt Nam, dù ở bất cứ nơi nào trên thế giới đều
thuộc dăm ba câu thơ Bút Tre. Thuộc mà không biết vì sao mình thuộc.
Thơ Bút Tre được người ta tấu lên mỗi khi rơi vào tình thế không bình
thường, vui quá hoặc buồn quá. Nó như một liều thuốc giảm stress. Bất cứ
ai đã một lần được nghe, được đọc, tinh ý một chút nắm được qui luật ngắt
câu xuống dòng giữa chừng, ép vần ép chữ là tự mình có thể làm được dăm
ba câu thơ kiểu Bút Tre.
5
Trở lại trưa hè Đồng Lương tháng 4 năm 1982.
Họa sĩ Nguyễn Đài mướt trán bố cục các tư thế để Bút Tre ngồi mẫu.
Nhưng ông lão ngồi chưa được nửa phút đã nhấp nhổm không yên, nào ho,
nào chẹp miệng, nào gãi cổ gãi đầu. Nguyễn Đài toát mồ hôi bặm môi đưa
bút. Bút Tre cào cào mái tóc dựng ngược:
