mọc buổi sáng, và lên cao như nó, hơn thế nữa, cứ lớn dần như đứa trẻ, tới
tuổi thanh xuân, càng ngày càng thêm trai tráng, đó là một niềm vui cao
hơn mọi vui thú trần gian khác, hay nói cho đúng đó là một lạc thú thần
tiên. Sự học tập nghiên cứu khoác lên mọi vật chung quanh ta một vẻ huyền
diệu. Chiếc bàn mỏng mảnh mà tôi dùng để viết lách, mảnh da cừu phủ trên
đó, chiếc dương cầm của tôi, chiếc giường, cái ghế bành, những hình vẽ kỳ
quốc trên giấy phủ tường, tất cả những vật đó sống và trở thành những bạn
nghèo của tôi, những kẻ hỗ trợ lặng lẽ cho cái tiền đồ của tôi. Đã biết bao
nhiêu lần nhìn chúng, tâm hồn tôi chẳng đã cảm thông với chúng đó sao?
Thường khi, đưa mắt lượn theo một đường gờ đã xộc xệch đi, tôi bắt gặp
những nét phát triển mới, một chứng cớ hiển nhiên về phương pháp của tôi
hay những tiếng mà tôi tưởng thích đáng để diễn tả những tư tưởng hầu như
không tả được. Cứ ngắm mãi những đồ vật xung quanh, tôi tìm ra ở mỗi vật
diện mạo của nó, tính cách của nó; thường khi chúng nói với tôi, nếu như
bên trái mái nhà mặt trời chiếu rọi qua cửa sổ nhỏ một ánh đột ngột nào thì
chúng đậm màu lên, mờ nhạt đi, óng ánh, ỉu buồn hay rộn vui, luôn luôn
làm tôi ngạc nhiên vì những ấn tượng mới. Những biến cố nhỏ của cuộc
sống đơn độc đó, vượt ra ngoài những bận tâm của người đời, là sự khuây
khỏa cho những kẻ ở tù. Phải chăng tôi đã bị giam hãm vì một tư tưởng, bị
cầm tù trong một hệ thống; nhưng được viễn cảnh của một cuộc đời vinh
quang nâng đỡ! Mỗi khi vượt được một khó khăn, tôi hôn đôi bàn tay dịu
dàng của người đàn bà mắt đẹp, lịch sự và giàu sang, một ngày kia sẽ ve
vuốt tóc tôi mà nói với tôi một cách cảm động: Mình đã đau khổ nhiều, anh
yêu quý tội nghiệp ạ. Tôi đã định viết hai tác phẩm lớn. Một vở hài kịch
trong ít lâu sẽ mang lại cho tôi tiếng tăm, tiền của và sự nhập tịch xã hội
thượng lưu, nơi mà tôi muốn trở lại với những uy quyền của bậc thiên tài.
Tất cả các anh đã xem thấy trong thiên kiệt tác đó điều sai lầm đầu tiên của
một chàng trai vừa ra khỏi nhà trường, một trò ngớ ngẩn của trẻ con. Những
lời giễu cợt của các anh đã làm tiêu tan những ảo tưởng phong phú từ đó
không ngóc dậy nữa. Chỉ có một mình cậu, Emile thân mến ạ, cậu đã xoa
dịu vết thương mà những người khác đã khoét sâu trong lòng tôi! Chỉ có
mình cậu là khen ngợi cuốn Luận về ý chí của tôi, tác phẩm dài mà tôi đã