nhỏ những con số vô ngần của đàn súc vật lớn mà Thượng đế ném khắp
biển đời mênh mông, nhằm một mục đích không ai biết. Raphaël hài lòng.
- Ta sẽ kìm cương con lừa của ta, - anh la lên. - Trước anh, Stern đã từng
nói: "Hãy gìn giữ con lừa của chúng ta nếu chúng ta muốn sống". Nhưng
con vật mới ngông cuồng làm sao?
Planchette là một người cao lớn khô khan, một nhà thơ chính cống mải
mê trong một cuộc trầm tư vĩnh cửu, chuyên tâm nhìn mãi vào một cái vực
không đáy, sự vận động! Người tầm thường cho những trí tuệ siêu việt đó là
điên rồ, những kẻ không được người ta hiểu đó sống vô tình kỳ lạ đối với
giàu sang và xã hội người đời, cả ngày ngồi hút một điếu xì-gà đã tắt, hay
vào một phòng khách mà không cài khuy quần áo đúng chỗ. Một ngày kia
sau khi đã bao nhiêu lâu đo lường chân không, hay chất đống những X dưới
những Aa-gG, họ đã phân tích một quy luật tự nhiên nào đó và phân giải
nguyên lý đơn giản nhất; bỗng chốc quần chúng khâm phục một chiếc máy
mới hay chiếc xe chở đồ nào đó mà cấu trúc giản dị làm chúng ta ngạc
nhiên và bỡ ngỡ! Nhà bác học khiêm tốn mỉm cười nói với những người
hâm mộ ông: - Thì tôi đã sáng tạo cái gì? Không có cái gì. Con người
không sáng chế ra một động lực, họ điều khiển nó và trong khoa học là bắt
chước tự nhiên.
Raphaël chợt bắt gặp nhà cơ học đứng hai chân ngay đờ, như một người
chết treo rơi thẳng đứng dưới một giá treo cổ. Planchette ngắm một hòn bi
bằng mã não lăn trên một nhật quỹ, chờ cho nó ngừng lại ở đó. Con người
tội nghiệp ấy đã chẳng được tặng huy chương cũng như được trợ cấp vì ông
không biết tô màu những con tính của ông; sung sướng vì sống chờ đợi một
phát minh, ông chẳng nghĩ gì tới danh vọng cũng như người đời, và cả bản
thân ông, ông sống trong khoa học và vì khoa học.
- Cái đó không thể định nghĩa được, - ông kêu lên, - À kìa, ông - ông nói
khi bắt gặp Raphaël, - tôi xin hầu ông. Bà cụ thế nào? Hãy đi thăm vợ tôi.
