- Đáng lẽ ta cũng có thể sống như thế này! - Raphaël nghĩ thầm, anh kéo
nhà bác học ra khỏi cơn mơ màng khi hỏi ông phương pháp tác động tới
tấm bùa mà anh đưa ông ta xem. - Thưa ông, dù ông cười tôi là ngờ nghệch,
- hầu tước nói để chấm dứt, - tôi không giấu giếm ông điều gì. Miếng da
này theo tôi dường như có một sức đề kháng mà không gì có thể khắc phục
được.
- Thưa ông, - ông nói, - người đời bao giờ cũng đối xử với khoa học một
cách tùy tiện, mọi người đều nói với chúng tôi giống như một cái gã kỳ quái
nọ sau nhật thực đã dẫn các bà đến ông Lalande[13] và bảo ông: "Xin ông
làm ơn cho tái diễn", ông muốn gây một tác động gì? Cơ học có mục đích
áp dụng những quy luật của sự vận đòng hay làm cho chúng thành vô hiệu.
Còn như bản thân sự vận động thì chúng tôi phải nhún mình mà tuyên bố
với ông rằng chúng tôi bất lực không định nghĩa nó được. Đã xác định như
thế, chúng tôi nhận thấy một số hiện tượng chi phối tác động của những vật
chắc và những vật lỏng. Khi tái hiện những nguyên nhân sinh ra những hiện
tượng đó, chúng ta có thể vận chuyển những vật thể, truyền cho chúng một
sức ới động theo những tỷ lệ về tốc lực nhất định, lao chúng đi, phân chia
chúng một cách đơn nhất hay vô hạn, bằng cách đập vỡ chúng hay tán vụn
chúng, rồi xoáy vặn chúng, làm chúng quay, biến cải chúng, ép dẹp chúng,
làm chúng nở ra, giãn ra. Khoa học đó, thưa ông, đặt cơ sở trên một sự kiện
duy nhất. Ông hãy xem hòn bi này, - ông nói tiếp. - Nó ở đây, trên mặt đá
này. Bây giờ nó ở chỗ kia. Cái việc rất tự nhiên về vật chất và rất kỳ lạ về
tinh thần đó, ông gọi tên nó là gì? Vận động, di chuyển, đổi chỗ? Biết bao
nhiêu tự phụ che giấu dưới những từ ngữ ấy! Một cái tên, phải chăng đấy là
một giải pháp? Thế mà đó là tất cả khoa học. Những máy móc của chúng ta
sử dụng hay phân giải cái việc đó, cái sự kiện đó. Hiện tượng nhẹ nhàng ấy
áp dụng vào những khối nặng nề làm nổ cả Paris: chúng ta có thể dùng lực
mà tăng vận tốc và dùng vận tốc mà tăng lực. Vậy lực và vận tốc là cái gì?
Khoa học chúng ta bất lực không nói được điều đó, cũng như không sáng
tạo ra được một vận động. Một vận động mặc dù nó thế nào, là một quyền
lực to lớn, thế mà con người không sáng chế ra quyền lực. Quyền lực là đơn
